فیزیوتراپی بهعنوان یکی از روشهای درمانی غیرتهاجمی برای درمان طیف وسیعی از اختلالات اسکلتی عضلانی به کار میرود. این روش درمانی با هدف بهبود عملکرد، کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی انجام میشود. انجام حرکات خارج از دامنه حرکت، تحت فشار قرار دادن ناحیه و ایجاد خستگی عضلانی می تواند منجر به بروز عوارض فیزیوتراپی مثل التهاب، درد، کبودی، سوزش و حتی بروز دردهای عصبی شود. اما عوارض فیزیوتراپی تا چه حد خطرناک هستند؟ آیا با وجود بروز عوارض فیزیوتراپی باز هم باید به تمرینات فیزیوتراپی ادامه داد؟
آیا فیزیوتراپی عوارض دارد؟
پس از انجام تمرینات فیزیوتراپی خیلی طبیعی است که فرد احساس درد و سوزش در ناحیه تحت درمان داشته باشد؛ این موضوع هم در مورد درمان با دستگاه فیزیوتراپی خانگی و هم دستگاههای کلینیکی مشاهده می شود. درواقع فیزیوتراپی مشابه با ورزش می تواند باعث بروز درد و ناراحتی در فرد شود. در ادامه با برخی از رایج ترین انواع درد و عوارض پس از فیزیوتراپی آشنا می شویم.
درد عمومی بدن
در طول درمان با فیزیوتراپی فیزیوتراپیست ممکن است از شما بخواهد که بدن خود را در جهاتی که ممکن است با درد همراه باشد به حرکت درآورید. بنابراین، همزمان با انجام تمرینات فیزیوتراپی درد بیشتری را احساس خواهید کرد. با این حال، اینکه این درد تا چه حد طبیعی است باید توسط پزشک معالج تشخیص داده شود.
درد عضلانی و خستگی
یکی از شایعترین عوارض فیزیوتراپی درد عضلانی است. پس از یک جلسه فشرده، احساس خستگی یا درد عضلانی مشابه درد پس از تمرینات ورزشی مشاهده می شود. درد عضلانی یک پاسخ طبیعی به سازگاری بدن با نیازهای فیزیکی جدید است. به طور معمول، این درد موقتی است و در عرض چند روز رفع می شود. درد عضلانی معمولاً به دلیل تحریک عضلات و بافتهای آسیبدیده رخ میدهد و با استراحت تسکین مییابد.
حساسیت و ناراحتی
بیماران تحت درمان با فیزیوتراپی ممکن است در نواحی تحت درمان دچار حساسیت پوستی شوند. طبق توصیه فیزیوتراپیست ها، میتوان با استفاده از کیسههای یخ یا مسکنهای بدون نسخه تحریکات پوستی را مدیریت کرد.
سردرد و سرگیجه
برخی از بیماران، بهویژه آنهایی که تحت درمانهای فیزیوتراپی در ناحیه گردن قرار میگیرند، ممکن است سردرد یا سرگیجه خفیف را تجربه کنند. این علائم معمولاً موقتی هستند. مصرف مقادیر کافی آب و استراحت میتواند به کاهش این نوع از عوارض فیزیوتراپی کمک کند.
اسپاسم و سفتی عضلانی
اسپاسم یا سفتی عضلانی میتواند به دلیل حرکات و تمرینات جدید ارائه شده در طول درمان رخ دهد. کمپرس گرم و مصرف مایعات به اندازه کافی اغلب به کاهش این علائم کمک میکند. انجام تمرینات کششی منظم و پیروی از توصیههای فیزیوتراپیست در مورد تمرینات میتواند منجر به رفع اسپاسم عضلات شود. در این بین استفاده از دستگاههای فیزیوتراپی خانگی مجهز به تکنولوژی UIC می تواند در سریعترین زمان ممکن درد و خشکی عضلات را رفع کند. کمربند پلاتینر و زانوبند زاپیامکس از بهترین انواع دستگاههای فیزیوتراپی خانگی هستند.
کبودی
در برخی موارد، تکنیکهای درمان به روش فیزیوتراپی میتواند موجب کبودی جزئی شود. این کبودی به دلیل فشار وارد شده به بافتها در حین درمان رخ میدهد. کبودی بهطورکلی بیضرر است و معمولا پس از چند روز محو شود. استفاده از کمپرس آب سرد میتواند به کاهش کبودی کمک کند.
تورم
تورم در ناحیه درمان هم ممکن است پس از فیزیوتراپی مشاهده شود. این تورم به دلیل افزایش جریان خون در ناحیه آسیبدیده و تحریک بافتها ایجاد میشود.
عوارض فیزیوتراپی بر اساس روش درمانی
عوارض فیزیوتراپی ممکن است بسته به نوع روش درمانی مورد استفاده متفاوت باشد. برخی از روشهای درمانی فیزیوتراپی و عوارض احتمالی آنها شامل موارد زیر هستند:
عوارض فیزیوتراپی با برق
منظور از فیزیوتراپی با برق این است که جریان برق، درد و التهاب بیمار را به میزان زیادی کاهش میدهد. این روش برای دردهای شدید همانند درد کمر، گردن، آرنج، دردهای زایمانی و آرتروز مورد استفاده قرار میگیرد. به هنگام فیزیوتراپی با برق در صورت تنظیم نادرست دستگاه یا تماس مستقیم الکترود با پوست، خطر سوختگی وجود دارد. همچنین این روش ممکن است باعث ایجاد احساس سوزن سوزن شدن یا بیحسی در ناحیه درمان شود. از طرفی احتمال خطر تحریک پوست یا ایجاد بثورات پوستی هم وجود دارد.
عوارض فیزیوتراپی با لیزر
لیزر از جمله دستگاههای مؤثر در فیزیوتراپی است که برای درمان بسیاری از بیماریها از آن کمک گرفته میشود. فیزیوتراپی با لیزر در حالت عادی هیچگونه عارضه جانبی به همراه ندارد، اما برخی از دستگاههای لیزر پرتوان ممکن است موجب قرمزی و تورم خفیف پوست شده و در صورت عدم محافظت از چشمها در برابر لیزر، ممکن است به چشم هم آسیب وارد شود.
ناگفته نماند که عوارض فیزیوتراپی دستی هم ممکن است شامل درد عضلانی در ناحیه درمان و آسیب به بافتهای نرم در صورت اعمال فشار بیش از حد باشد.
عوارض فیزیوتراپی بر اساس ناحیه درمان
عوارض فیزیوتراپی همچنین ممکن است به ناحیه درمان بستگی داشته باشد. برای مثال، فیزیوتراپی گردن ممکن است موجب سردرد یا سرگیجه شود، درحالیکه فیزیوتراپی زانو ممکن است منجر به افزایش درد در ناحیه زانو شود.
چه شرایطی عوارض فیزیوتراپی را شدیدتر می کند؟
اگر تمرینات را بهدرستی انجام ندهید یا بیش از حد به خود فشار آورید، ممکن است به آسیبهای جدیدی دچار شوید. البته برخی بیماریهای زمینهای همانند دیابت یا بیماریهای قلبی عروقی هم ممکن است خطر بروز عوارض را افزایش دهند. همچنین در موارد بسیار نادر، ممکن است تجهیزات فیزیوتراپی موجب ایجاد مشکلاتی شود. عوامل دیگری از جمله نوع بیماری و شدت آن، روشهای درمانی مورد استفاده، مهارت درمانگر و وضعیت عمومی بیمار هم میتواند از عوامل مؤثر بر بروز عوارض فیزیوتراپی باشد.
بعد از فیزیوتراپی چه باید کرد؟
برای بهحداقلرساندن و مدیریت عوارض جانبی رایج فیزیوتراپی، راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
تمرینات تجویز شده را بهدرستی دنبال کنید
برنامه فیزیوتراپی بیمار ممکن است 2 یا 3 روز در هفته باشد اما تمرینات خانگی نیاز است به صورت روزانه انجام شود. اطمینان حاصل کنید که تمرینات را طبق دستور فیزیوتراپیست خود درک کرده و بهدرستی دنبال میکنید تا از فشار و آسیب جلوگیری کنید. تکنیکهای نادرست میتواند درد را تشدید کند و بهبودی را به تأخیر بیندازد.
استراحت کنید
شاید جالب باشد بدانید که استراحت و داشتن زمان کافی برای ریکاوری پس از جلسات فیزیوتراپی به اندازه تمرینات فیزیوتراپی مهم است و از بروز عارضه استفاده بیش از حد از مفاصل و عضلات جلوگیری می کند. داشتن خواب باکیفیت که با کاهش قرارگیری در برابر نور نمایشگرها، کاهش مصرف کافئین و تنظیم دمای محیط می توانید کیفیت خواب را بالا ببرید. پزشکان توصیه می کنند پس از انجام تمرینات فیزیوتراپی بیمار باید 8 ساعت خواب باکیفیت داشته باشد.
به میزان کافی آب بنوشید
نوشیدن آب کافی علاوه بر اینکه بر سلامت عمومی اثرات مثبتی در پی دارد می تواند در دوران ریکاوری فیزیوتراپی نیز مفید باشد. مصرف آب کافی التهاب بدن را کاهش می دهد، گردش خون را افزایش می دهد و باعث می شود مواد مغذی براحتی در بدن جریان یابد. آب کافی حتی می تواند درد را کاهش دهد. مصرف آب کافی همچنین باعث می شود دیسک های بین مهره ای آب بیشتری جذب کنند و درنتیجه بیماران مبتلا به دیسک کمر و گردن شرایط بهتری خواهند داشت.
از کمپرس گرم و سرد استفاده کنید
پزشک معالج براساس شرایط خاص بیمار ممکن است استفاده از کمپرس سرد یا گرم را توصیه کند. کمپرس سرد منجر به کاهش التهاب و بی حسی موضعی شود، درصورتیکه کمپرس گرم می تواند خشکی عضلات را از بین ببرد.
رژیم غذایی متعادل داشته باشید
حفظ یک رژیم غذایی غنی از غذاهای ضدالتهابی میتواند از روند بهبودی بدن شما حمایت می کند. غذاهایی مانند سبزیهای برگ سبز، انواع توتها و ماهیهای چرب میتوانند به کاهش التهاب و بهبودی سریعتر کمک کنند.
چرا درد عصبی بعد از فیزیوتراپی بدتر میشود؟
درد عصبی یک مشکل پیچیده است و واکنش هر فرد به درمان، از جمله فیزیوتراپی، میتواند متفاوت باشد. اینکه چرا درد عصبی بعد از فیزیوتراپی بدتر می شود، دلایل مختلفی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنیم:
- تحریک اعصاب: برخی از تمرینات فیزیوتراپی ممکن است به طور ناخواسته اعصاب آسیبدیده را تحریک کرده و باعث افزایش درد شوند.
- افزایش التهاب: فیزیوتراپی میتواند باعث افزایش جریان خون در ناحیه آسیبدیده شده و در نتیجه التهاب را تشدید کند. این التهاب میتواند به اعصاب فشار وارد کرده و درد را بیشتر کند.
- عدم تطابق برنامه درمانی: گاهی اوقات، برنامه درمانی فیزیوتراپی ممکن است برای فرد مناسب نباشد یا شدت تمرینات بیش از حد باشد.
- عوامل روانی: استرس، اضطراب و افسردگی میتوانند بر درک درد تأثیر بگذارند و باعث تشدید آن شوند.
- تغییرات در الگوی حرکتی: فیزیوتراپی ممکن است باعث تغییراتی در الگوی حرکتی شما شود که در ابتدا میتواند باعث ناراحتی و درد شود.
کلام آخر
پس از طی جلسات فیزیوتراپی به این دلیل که حرکاتی خارج از دامنه حرکت انجام می شود بیمار ممکن است از درد، التهاب، سفتی و تورم شکایت کند. عوارض فیزیوتراپی ذکر شده مثل درد عمومی و احساس سوزش و التهاب تا حدی می تواند طبیعی باشد. اما در صورت بالا بودن شدت عوارض مداخله پزشکی مورد نیاز است.