کایروپراکتیک چیست؟ | روش های درمانی، فواید و مقایسه با دیگر روش ها

کایروپراکتیک (Chiropractic) یکی از روش‌های درمانی غیرتهاجمی و بدون دارو است که بر اصلاح ساختار اسکلتی بدن، به‌ویژه ستون فقرات، تمرکز دارد. این روش با هدف بازگرداندن تعادل طبیعی بین مهره‌ها و سیستم عصبی، به کاهش درد و بهبود عملکرد بدن کمک می‌کند. برخلاف درمان‌های دارویی که صرفاً علائم را تسکین می‌دهند، کایروپراکتیک به سراغ علت اصلی درد می‌رود. بسیاری از بیماران با چند جلسه درمان کایروپراکتیک، بهبود چشمگیری در درد کمر، گردن، شانه و حتی سردردهای تنشی گزارش کرده‌اند.

در ادامه، به زبان ساده بررسی می‌کنیم که کایروپراکتیک چیست، چگونه انجام می‌شود، چه فواید و خطراتی دارد و چه افرادی بهترین گزینه برای این روش درمانی هستند.

کایروپراکتیک چیست و چگونه عمل می‌کند؟

کایروپراکتیک شاخه‌ای از پزشکی جایگزین است که بر درمان مشکلات سیستم عضلانی ـ اسکلتی تمرکز دارد، به‌ویژه مشکلاتی که در ستون فقرات رخ می‌دهد. پزشک یا درمانگر کایروپراکتیک که به او کایروپراکتور (Chiropractor) گفته می‌شود، با استفاده از تکنیک‌های دستی یا ابزارهای مخصوص، مفاصل قفل‌شده، مهره‌های جابه‌جا شده یا تحت فشار را تنظیم (Manipulate) می‌کند تا فشار از روی اعصاب برداشته شود.

این درمان بر این اصل استوار است که سلامت سیستم عصبی بدن ارتباط مستقیم با سلامت ستون فقرات دارد. هنگامی که مهره‌ها در موقعیت طبیعی خود نباشند، اعصاب از مسیر طبیعی خارج شده و سیگنال‌های عصبی دچار اختلال می‌شوند؛ همین مسئله موجب بروز درد، اسپاسم و محدودیت حرکتی می‌شود.

اصلاح این اختلال‌ها از طریق تکنیک‌های دقیق دستی انجام می‌شود و اغلب باعث تسکین فوری درد و افزایش دامنه حرکتی مفصل می‌گردد.
به همین دلیل است که بسیاری از بیماران مبتلا به دیسک کمر، گردن درد، سیاتیک و تنگی کانال نخاعی از کایروپراکتیک نتیجه گرفته‌اند.

تاریخچه و مبانی علمی کایروپراکتیک

کایروپراکتیک در اواخر قرن نوزدهم در ایالات متحده آمریکا پایه‌گذاری شد. بنیان‌گذار آن دنیل دیوید پالمر (Daniel David Palmer) بود که در سال ۱۸۹۵ برای نخستین بار با اصلاح دستی یک مهره در ناحیه گردن، شنوایی از دست‌رفتهٔ بیمار خود را بازگرداند. این اتفاق نقطه آغاز درمانی بود که بعدها به عنوان یکی از معتبرترین شاخه‌های طب فیزیکی در جهان شناخته شد.

در دهه‌های بعد، کایروپراکتیک از یک روش تجربی به حوزه‌ای علمی تبدیل شد. امروزه در بسیاری از کشورها، از جمله آمریکا، کانادا، استرالیا و کشورهای اروپایی، کایروپراکتورها آموزش‌های دانشگاهی دریافت می‌کنند و با مبانی آناتومی، نورولوژی، بیومکانیک و فیزیولوژی آشنا هستند.

مبنای علمی کایروپراکتیک بر ارتباط بین ساختار (Structure) و عملکرد (Function) بدن استوار است. زمانی که مفاصل و مهره‌ها در موقعیت نادرست قرار می‌گیرند، به سیستم عصبی مرکزی فشار وارد می‌شود. این فشار می‌تواند باعث بروز دردهای مزمن، بی‌حسی، کاهش توان حرکتی و حتی اختلال در عملکرد اندام‌های داخلی شود.

اصلاح وضعیت مهره‌ها از طریق تنظیمات دقیق دستی یا دستگاهی انجام می‌شود که به آن Spinal Manipulation Therapy می‌گویند. در این روش، با اعمال فشار کنترل‌شده، مهره‌ها به موقعیت طبیعی خود برگردانده می‌شوند. نتیجه‌ی آن در اغلب بیماران، کاهش فوری درد و بهبود جریان عصبی است.

در سال‌های اخیر، مطالعات متعددی اثر مثبت این روش را بر درمان اختلالات اسکلتی عضلانی، سردردهای ناشی از تنش و دردهای سیاتیکی تأیید کرده‌اند. به همین دلیل، کایروپراکتیک به عنوان یکی از موثرترین درمان‌های مکمل در فیزیوتراپی و توان‌بخشی ستون فقرات شناخته می‌شود.

نکته علمی:
تحقیقات منتشرشده در مجله‌ی Journal of Manipulative and Physiological Therapeutics نشان داده‌اند که تنظیم مهره‌های کمری باعث افزایش ترشح اندورفین در بدن می‌شود؛ اندورفینی که نقش مسکن طبیعی را ایفا می‌کند و در همان لحظه موجب تسکین درد می‌شود.

بیشتر : علت درد کمر سمت چپ بالای لگن

روش‌های درمانی در کایروپراکتیک و کاربرد هرکدام

درمان کایروپراکتیک همیشه به‌صورت یکسان انجام نمی‌شود. نوع روش، تعداد جلسات و ناحیه‌ای از بدن که تحت درمان قرار می‌گیرد، به وضعیت جسمی و شدت علائم بیمار بستگی دارد. در ادامه با رایج‌ترین تکنیک‌ها و کاربرد آن‌ها آشنا می‌شویم.

تکنیک‌های اصلی در کایروپراکتیک

درمانگر پس از بررسی دقیق ستون فقرات، تست دامنه حرکتی و ارزیابی وضعیت اعصاب، از یکی یا ترکیبی از روش‌های زیر برای بازگرداندن تعادل بدن استفاده می‌کند:

درمان کایروپراکتیک برای نواحی مختلف بدن

کایروپراکتیک فقط مخصوص ستون فقرات نیست. این روش برای درمان سایر مفاصل بدن هم کاربرد دارد:

• گردن و شانه: اصلاح وضعیت مهره‌های گردنی و کاهش فشار بر اعصاب بازویی.

• کمر و لگن: درمان دردهای ناشی از دیسک، سیاتیک، و تنگی کانال نخاعی.

• زانـو و مچ پا: تنظیم مفصل زانو و قوزک برای بهبود تعادل حرکتی و کاهش التهاب.

• بازو و مچ دست: درمان مشکلات سندروم تونل کارپال و دردهای ناشی از کار طولانی با کامپیوتر.

در بسیاری از بیماران، ترکیب کایروپراکتیک با درمان‌های دیگر مثل اولتراسوندتراپی، لیزردرمانی و کمربندهای حرارتی نتایج سریع‌تری به‌همراه دارد.

روش‌های مختلف انجام کایروپراکتیک

یک درمان‌گر در ابتدا به شناسایی بیماری می‌پردازد و در ادامه منبع اصلی محل درد را پیدا می‌کند تا بتواند با یکی از روش‌های درمان دستی به بیمار کمک کند. به‌طور کلی ۶ روش مختلف، برای درمان دستی وجود دارد که یکی از این روش‌ها را باتوجه به تشخیص مشکل مراجعه کننده، برای آن اجرا می‌کنند. در تمام این روش‌ها سعی در بهبود یا تسکین درد و در نهایت درمان مشکل دارند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند.

• روش حرکت مستقیم: درمان‌گر در این مدل حرکتی، با انجام حرکت رانشی دست ضربه‌هایی سریع به موضع درد وارد کرده و با این کار به گردش خون در ناحیه آسیب‌دیده کمک می‌کند و باعث کاهش درد می‌شود. همچنین این نوع درمان دستی سبب بهبود عملکرد بدن نیز خواهد شد.
• روش تنظیم: در این روش درمان‌گر با حرکت دست بر محل درد، سعی می‌کند به بازگشت به‌حالت اولیه و طبیعی بیمار کمک کند. بیشترین کاربرد این نوع درمان برای بیماری‌های ستون فقرات و به‌خصوص دیسک کمر است.
• روش تحریک: این روش بیشتر برای دردهای ستون فقرات به‌کار می‌رود. باعث بازیابی و بهبود عملکرد می‌شود و از این طریق بیمار دامنه حرکتی بهتری پیدا می‌کند.
• روش فعال کننده: در این روش از دستگاه فنر مانندی استفاده می‌شود تا بتوانند تاثیر بهتری بر عصب‌ها وارد کنند و برای بیماری‌هایی که ناشی از آسیب‌های عصبی ‌هستند، بیشتر کاربرد دارد.
• روش خم‌شدن یا حواس‌پرتی: این نوع درمان دستی پرکاربرد‌ترین روش به‌حساب می‌آید اما ریسک و خطر بالاتری برای بیمار‌ها دارد و بیشتر برای دردهای مفصلی و گردن دردها به‌کار گرفته می‌شود.
• روش رها شدن: این روش یک درمان تخصصی‌تر است و برای دردهای مفاصل بیشتر به‌کار گرفته می‌شود. درمان‌گر با حرکت دست‌کاری سعی در کاهش درد و درمان بیماری دارد.

پیشنهاد میکنیم مقاله مربوط به بهترین آمپول برای تنگی کانال نخاعی را نیز بخوانید.

تفاوت فیزیوتراپی با کایروپراکتیک

فیزیوتراپی و کایروپراکتیک هر دو شکلی از مراقبت های بهداشتی هستند که بر درمان و مدیریت شرایط اسکلتی عضلانی تمرکز دارند. با این حال، برخی از تفاوت های کلیدی بین این دو وجود دارد.

فیزیوتراپی یک حرفه مراقبت های بهداشتی است که از تکنیک های مختلفی مانند ورزش، درمان دستی و الکتروتراپی برای ارتقای تحرک، عملکرد و رفع درد در بخش هایی از بدن می کند که دچار ضعف و عدم تعادل هستند. فیزیوتراپیست ها طیف وسیعی از شرایط از جمله آسیب ها، دردهای مزمن و اختلالات عصبی را ارزیابی، تشخیص و درمان می کنند. این درحالیست که، کایروپراکتیک بر تشخیص و درمان اختلالات اسکلتی عضلانی، به ویژه موارد مربوط به ستون فقرات تمرکز دارد. پزشکان کایروپراکتیک از تکنیک‌های دستی مانند تنظیمات و دستکاری ستون فقرات برای رفع ناهماهنگی‌ها یا اختلالات در سیستم اسکلتی- عضلانی استفاده می‌کنند. آنها معتقدند که این ناهماهنگی ها می تواند باعث درد و سایر مشکلات سلامتی شود و با اصلاح آنها بدن می تواند خود را بهبود بخشد.

بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی زانو

در حالی که هدف فیزیوتراپی و کایروپراکتیک بهبود سلامت اسکلتی عضلانی است، رویکردها و تکنیک های آنها متفاوت است. فیزیوتراپی با در نظر گرفتن کل بدن و توانایی های عملکردی آن، رویکرد جامع تری دارد. فیزیوتراپی اغلب شامل ترکیبی از تمرینات، کشش ها و تکنیک های عملی برای رسیدگی به طیف وسیعی از شرایط است. از سوی دیگر، کایروپراکتیک به طور خاص بر ستون فقرات و هم ترازی آن تمرکز می کند و به کمک فشار دست سعی در رفع هر گونه عدم توازن را دارد.

بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی کمر

نقش کمربند پلاتینر در تکمیل درمان کایروپراکتیک

در کنار جلسات کایروپراکتیک، استفاده از کمربند پلاتینر می‌تواند نقش تقویتی و تسکینی داشته باشد. این کمربند فیزیوتراپی خانگی با سه فناوری پیشرفته — امواج اولتراسوند، گرمای مادون‌قرمز و تکنیک کلاک‌پالس — به عمق بافت‌های عضلانی نفوذ می‌کند و گردش خون و تغذیه عصبی را افزایش می‌دهد.

بسیاری از بیماران پس از جلسات تنظیم ستون فقرات، با استفاده از پلاتینر در خانه، توانسته‌اند درد و اسپاسم‌های عضلانی را تا حد زیادی کاهش دهند.
برخلاف داروها، این دستگاه بدون عارضه جانبی است و حتی برای افراد مسن یا مبتلایان به دیسک مزمن نیز قابل استفاده است.

بیشتر : گرفتگی کمر

فواید کایروپراکتیک برای کمر، گردن، زانو و سلامت عمومی

کایروپراکتیک یکی از معدود روش‌های درمانی است که در آن بدون دارو و جراحی، از طریق اصلاح ساختار بدن، بسیاری از دردها و محدودیت‌های حرکتی برطرف می‌شوند. اثرات مثبت این درمان نه فقط در کاهش درد، بلکه در بازگرداندن هماهنگی عصبی عضلانی و بهبود عملکرد عمومی بدن هم قابل مشاهده است.

فواید کایروپراکتیک برای کمر و ستون فقرات

کمر شایع‌ترین ناحیه‌ای است که در آن از درمان کایروپراکتیک استفاده می‌شود. با تنظیم مهره‌های کمری:

• فشار از روی دیسک‌ها و عصب سیاتیک برداشته می‌شود.

• دردهای تیرکشنده به پا و لگن کاهش می‌یابد.

• اسپاسم و گرفتگی عضلانی فروکش می‌کند.

• وضعیت قامت و نحوه ایستادن بهبود پیدا می‌کند.

مطالعات نشان داده‌اند که بیماران مبتلا به فتق دیسک، اسپاسم عضلانی یا تنگی کانال نخاعی پس از چند جلسه درمان کایروپراکتیک، کاهش ۴۰ تا ۶۰ درصدی در شدت درد تجربه کرده‌اند.

فواید کایروپراکتیک برای گردن و شانه

کایروپراکتور با اصلاح انحنای طبیعی گردن (C-curve) و تنظیم مهره‌های گردنی، فشار از روی اعصاب شانه و بازو را برمی‌دارد. نتیجه:

• کاهش درد گردن و شانه

• افزایش دامنه حرکتی

• بهبود سردردهای ناشی از تنش عضلانی

• کاهش بی‌خوابی‌های مرتبط با گرفتگی گردن

فواید کایروپراکتیک برای زانو و اندام‌های تحتانی

درمان کایروپراکتیک محدود به ستون فقرات نیست. تنظیم مفصل زانو و لگن باعث:

• کاهش التهاب زانو

• بهبود حرکت مفصل و کاهش خشکی

• تنظیم محور حرکتی پا و جلوگیری از دردهای مزمن
  می‌شود.
  در برخی موارد، این درمان به‌عنوان مکملی برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو یا ناهماهنگی لگنی نیز تجویز می‌شود.

عوارض کایروپراکتیک چیست؟

از آنجا که مداخله در سیستم بدنی افراد، ممکن است با پیامدها و عوارضی همراه باشد؛ با تمام مزیت‌های درمان دستی در بعضی مواقع و به‌صورت انگشت‌شماری هم ممکن است؛ خطراتی در پی داشته باشد. در بعضی افراد ممکن است بعد از انجام درمان دستی، دچار خستگی یا درد در ناحیه‌ای از بدن، به‌غیر از محل درمان، شده باشند. این افراد قبل از مراجعه بعدی برای درمان دستی باید از یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت بگیرند. ممکن است پزشک، ادامه درمان را برای شما منع کند. اما افرادی هم نباید برای انجام این روش یعنی درمان دستی اقدام کنند. کسانی که مستعد سکته مغزی هستند یا سابقه این بیماری را در افراد نزدیک به خود می‌بینند بیشتر در معرض احتمالی عوارض درمان دستی هستند. همچنین درمان دستی برای کسانی که پوکی استخوان دارند از آنجا که ساختار اسکلتی ضعیف‌تری دارند؛ توصیه نمی‌شود.

کسانی که سرطان ستون فقرات دارند هم بهتر است از این روش درمانی استفاده نکنند. این روش درمانی، ممکن است باعث بروز اختلال در پروسه معالجه این افراد بشود یا محل درد را در بدن آنها تغییر بدهد. اما از عوارض دیگر درمان دستی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بروز فتق دیسک یا خطر تشدید این درد
• فشرده‌شدن عصب‌های ستون فقرات
• احتمال بروز سکته برای بیماری‌های گردنی
• خستگی‌های مکرر
• سردردهای پی‌در‌پی
• درد در قسمت دیگری از بدن

مقایسه کایروپراکتیک با سایر روش‌های درمانی

بسیاری از بیماران هنگام انتخاب روش درمان دردهای ستون فقرات، میان گزینه‌هایی مثل دارودرمانی، فیزیوتراپی، جراحی یا کایروپراکتیک مردد می‌شوند. هر کدام از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. در جدول زیر تفاوت‌های اصلی آن‌ها را می‌بینید:

چه زمانی باید از کایروپراکتیک استفاده کرد؟

کایروپراکتیک بهترین گزینه در مواردی است که درد شما ناشی از فشار عصبی، انحراف مهره، دیسک خفیف یا گرفتگی عضلانی باشد.
اگر درد شما ساختاری نیست یا ناشی از شکستگی، عفونت یا تومور باشد، روش‌های دیگر مثل جراحی یا درمان دارویی ضروری خواهند بود.

به طور خلاصه:

•  اگر می‌خواهید بدون دارو و با کمترین عارضه، درد را در ریشه درمان کنید → کایروپراکتیک انتخاب مناسب شماست.
•  اگر به توان‌بخشی و تمرینات حرکتی نیاز دارید → فیزیوتراپی را انتخاب کنید.
•  اگر آسیب پیشرفته یا تنگی شدید نخاع دارید → احتمالاً جراحی لازم است.

ترکیب ایده‌آل: کایروپراکتیک + فیزیوتراپی خانگی پلاتینر

بسیاری از متخصصان ستون فقرات توصیه می‌کنند پس از انجام جلسات کایروپراکتیک، بیمار در خانه از فناوری‌های فیزیوتراپی مانند کمربند پلاتینر استفاده کند.
پلاتینر با امواج اولتراسوند، مادون‌قرمز و تکنیک کلاک‌پالس، عملکرد عضلات تنظیم‌شده را تثبیت کرده و التهاب اطراف اعصاب را کاهش می‌دهد.
این ترکیب هم اثر درمانی کایروپراکتیک را ماندگار می‌کند و هم نیاز به مصرف دارو را کاهش می‌دهد.

بیشتر بخوانید: اوزون تراپی

سوالات متداول در مورد کایروپراکتیک

کایروپراکتیک به طور خلاصه چیست؟

کایروپراکتیک روشی غیرتهاجمی برای درمان دردهای عضلانی و اسکلتی است که با تنظیم مهره‌های ستون فقرات، فشار از روی اعصاب برداشته و حرکت بدن را به حالت طبیعی برمی‌گرداند.

کایروپراکتیک برای چه بیماری‌هایی مفید است؟

کایروپراکتیک در درمان دیسک کمر، سیاتیک، گردن‌درد، سردردهای تنشی، درد زانو، تنگی کانال نخاعی و مشکلات لگن کاربرد دارد.

آیا کایروپراکتیک خطرناک است؟

در صورت انجام توسط متخصص آموزش‌دیده، کاملاً ایمن است؛ اما در بیماران با پوکی استخوان شدید یا شکستگی ستون فقرات نباید انجام شود.

چند جلسه کایروپراکتیک برای درمان لازم است؟

بسته به شدت مشکل، معمولاً بین ۵ تا ۱۰ جلسه نیاز است تا تعادل عضلانی و عصبی بدن به طور کامل بازگردد.

تفاوت کایروپراکتیک با فیزیوتراپی چیست؟

کایروپراکتیک روی اصلاح مکانیکی مهره‌ها تمرکز دارد، اما فیزیوتراپی بیشتر بر تقویت عضلات و تمرینات حرکتی تمرکز می‌کند؛ ترکیب هر دو بهترین نتیجه را دارد.

فرق فیزیوتراپی با کایروپراکتیک چیست؟

کایروپراکتیک اغلب با تمرکز بر روی ستون فقرات انجام می شود ولی فیزیوتراپی بر روی نقاط ضعف بدن صرف نظر از محل درد قابل انجام است. کایروپراکتیک به کمک دست انجام می شود ولی در فیزیوتراپی از تکنیک های مختلفی از جمله ورزش، درمان دستی و الکتروتراپی استفاده می شود.