اگزوزوم تراپی روشی نوین در درمان بیماری‌های مختلف است که از نانوذرات مشتق شده از سلول‌های بنیادی به نام اگزوزوم استفاده می‌کند. این ذرات کوچک، حاوی مولکول‌های فعال زیستی همانند DNA، RNA، پروتئین و لیپید هستند که می‌توانند به سلول‌های آسیب‌دیده پیام‌های ترمیمی و بازسازی ارسال کنند. این سلول‌های بنیادی نوعی سلول استرومایی چندتوانی هستند که در بافت چربی یافت شده و توانایی تمایز به انواع سلول‌ها همانند سلول‌های چربی، استئوبلاست و غضروفی را دارند. در حقیقت، در روش اگزوزوم تراپی از عناصر سلول‌های بنیادی برای احیای بدن استفاده می‌شود. در ادامه این مطلب از طب لاین شاپ با معرفی و بررسی کامل اگزوزوم تراپی همراه شما هستیم.
اگزوزوم تراپی چیست؟
اگزوزوم‌ها وزیکول‌های متصل به غشا هستند که معمولاً از ۳۰ تا ۱۵۰ نانومتر اندازه دارند که توسط انواع مختلف سلول از جمله سلول‌های بنیادی مزانشیمی ترشح می‌شوند. آن‌ها با انتقال پروتئین‌ها، لیپیدها و اسیدهای نوکلئیک همانند mRNA و microRNA بین سلول ها نقش مهمی در ارتباط سلول به سلول دارند. محموله درون اگزوزوم‌ها می‌تواند بر رفتار و عملکرد سلول‌های گیرنده تأثیر بگذارد و آن‌ها را به عوامل کلیدی در فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی و پاتولوژیک تبدیل کند. اگزوزوم تراپی در حقیقت یک روش نوین برای درمان بیماری‌های مختلف محسوب می‌شود. اگزوزوم‌ها برای اولین بار در دهه ۱۹۸۰ میلادی کشف شدند، اما تحقیقات در مورد کاربردهای درمانی آن‌ها تا سال‌های اخیر به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. مطالعات اولیه نشان داده است که اگزوزوم‌ها می‌توانند در درمان بیماری‌های مختلفی همانند آرتروز، بیماری‌های قلبی و عروقی، آلزایمر، پارکینسون، دیابت و انواع سرطان مؤثر باشند. اگزوزوم‌ها پس از تزریق به بدن، می‌توانند به طور مستقیم به سلول‌های آسیب‌دیده یا به طور غیرمستقیم به سیستم ایمنی بدن برای تحریک پاسخ‌های ترمیمی و ضدالتهابی، پیام ارسال کنند.
بیشتر بخوانید: کاربرد فیزیوتراپی زانو
LncRNA، microRNA اگزوزومی و circRNA ؛ عوامل کلیدی در ارتباط سلولی
LncRNA، microRNA اگزوزومی و circRNA مولکول‌های مهمی در ارتباط سلولی هستند، به‌ویژه زمانی که صحبت از اگزوزوم می‌شود. در ادامه نگاهی به هر کدام از این موارد خواهیم انداخت:
LncRNA
LncRNA در حقیقت مولکول‌های RNA طولی هستند که بیش از ۲۰۰ نوکلئوتید دارند، اما پروتئین تولید نمی‌کنند. نقش آن‌ها در سلول در حال کشف است، اما به نظر می‌رسد در تنظیم ژن، تمایز سلولی و بسیاری از فرایندهای مهم بیولوژیکی نقش دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که LncRNA خاص ممکن است در اگزوزوم‌ها بسته‌بندی شده و به سلول‌های دیگر منتقل شود و بر عملکرد آن‌ها تأثیر بگذارد.
microRNA اگزوزومی
microRNA مولکول RNA کوچکی است که بیان ژن را تنظیم می‌کند. آن‌ها در اگزوزوم‌ها بسته‌بندی می‌شوند و می‌توانند از یک سلول به سلول دیگر منتقل شده و بر بیان ژن در سلول‌های گیرنده تأثیر بگذارند. این microRNA اگزوزومی نقش مهمی در ارتباط سلولی و در فرآیندهای مختلفی همانند رشد، تمایز و بیماری دارد.
بیشتر بخوانید: درمان بدون جراحی زانو درد
circRNA
circRNA نوع دیگری از RNA است که به‌صورت حلقه‌ای شکل‌گرفته و در نتیجه بسیار پایدار است. نقش آن در سلول در حال بررسی است، اما به نظر می‌رسد در تنظیم ژن و بسیاری از فرایندهای سلولی نقش دارد. تحقیقات اخیر نشان داده است که circRNA می‌تواند در اگزوزوم‌ها بسته‌بندی و به سلول‌های دیگر منتقل شود. اهمیت این یافته‌ها هنوز در حال کشف است، اما پتانسیل قابل‌توجهی را برای درک بهتر ارتباط سلولی و نقش circRNA در سلامتی و بیماری نشان می‌دهد.
در مجموع LncRNA، microRNA اگزوزومی و circRNA مولکول‌های مهمی هستند که به سلول‌ها اجازه می‌دهند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. درک بهتر نقش آن‌ها در اگزوزوم‌ها می‌تواند منجر به پیشرفت‌های جدیدی در زمینه‌های مختلف پزشکی شود.
بیشتر بخوانید: درمان بدون جراحی کمر درد
مقایسه اگزوزوم با درمان سلول بنیادی
سلول‌های بنیادی نوع خاصی از سلول‌ها هستند که در بدن یافت می‌شوند. آن‌ها منحصربه‌فرد هستند، زیرا می‌توانند به هر نوع سلولی تبدیل شوند و به‌عنوان بلوک‌های سازنده و مکانیسم‌های ترمیم در بدن شما عمل کنند. اگزوزوم‌ها وزیکول‌های خارج سلولی هستند که یک اصطلاح پزشکی برای حباب‌های کوچکی است که از سلول‌های بنیادی آزاد می‌شوند. اگزوزوم‌ها اطلاعات ژنتیکی و پروتئین‌ها را به سلول‌های سراسر بدن منتقل کرده و مسیرهایی را برای ارتباط بین سلول‌ها ایجاد می‌کنند. درمان با سلول‌های بنیادی شامل هدایت سلول‌های بنیادی به سمت تبدیل‌شدن به سلول‌های خاص در بدن است. سلول‌های بنیادی در چندین مکان از جمله جنین، بندناف و در مغز استخوان و چربی بالغ یافت می‌شوند. در درمان با سلول‌های بنیادی، سلول‌های بنیادی اهداکننده در بدن شما قرار می‌گیرند تا سلول‌های بیمار را جایگزین و ترمیم کنند. سلول‌های بنیادی برای مدت طولانی رشد و تقسیم می‌شوند؛ بنابراین درمان موجب می‌شود بدن شما روند بهبودی را آغاز کند و سپس در طول زمان به تولید سلول‌های سالم‌تر ادامه دهد.
بر خلاف درمان با سلول‌های بنیادی، درمان اگزوزوم شامل استفاده از سلول‌های دهنده در بدن شما نمی‌شود. در عوض، اگزوزوم‌ها از سلول‌های بنیادی مزانشیمی انسان اهدایی استخراج و استریل می‌شوند. محلول اگزوزوم حاوی لیپیدهای ارزشمند، RNA پیام‌رسان، میکرو RNA، سیتوکین‌های سیگنال‌دهنده و پروتئین است. درمان اگزوزوم را می‌توان از طریق درمان داخل وریدی یا تزریق مستقیم در ناحیه درمان انجام داد. اگزوزوم‌ها عناصر قدرتمندی هستند که می‌توانند سلول‌ها را در سراسر بدن شما بازیابی کنند. آن‌ها ارتباط سلول به سلول را تقویت می‌کنند که برای سلامت کلی سلول ضروری است. در مقایسه با سلول‌های بنیادی بالغ، اگزوزوم‌ها تقریباً سه برابر مقدار فاکتورهای رشد دارند. فاکتورهای رشد بیشتر به معنای توانایی بهتر برای بازیابی و احیای سلول‌های هدف است.
مزایای اگزوزوم تراپی
درمان اگزوزوم یک درمان بسیار هدفمند و انعطاف‌پذیر برای شرایطی همانند استئوآرتریت، درد مزمن و آسیب‌های اسکلتی عضلانی است. اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های مزمن و دژنراتیو و روند طبیعی پیری همگی می‌توانند توانایی سلول‌های شما را برای برقراری ارتباط مهار کنند. اگزوزوم تراپی کانال‌های ارتباطی بین سلول‌ها را برای تحریک التیام بهبود می‌بخشد. به‌عنوان‌مثال، آرتروز یک بیماری دژنراتیو مفصل بسیار شایع است. درمان با سلول‌های بنیادی می‌تواند مزایای جوان‌سازی را به همراه داشته باشد، اما نتایج می‌تواند توسط عوامل خارجی و سلامت کلی سلول شما محدود شود. درمان اگزوزوم با ارائه اطلاعات اضافی از سلول‌های جوان‌تر که بدن شما به آن نیاز دارد، از بهبودی پشتیبانی می‌کند. در ادامه به‌صورت فهرست‌وار به مزایای اگزوزوم تراپی اشاره خواهیم کرد:
- ایمنی بالا: اگزوزوم‌ها از سلول‌های خود بدن گرفته می‌شوند؛ بنابراین احتمال واکنش‌های آلرژیک یا رد پیوند بسیار کم است.
- اثربخشی: مطالعات اولیه نشان داده است که اگزوزوم تراپی می‌تواند در درمان بیماری‌های مختلفی مؤثر باشد.
- قابلیت تکرار: اگزوزوم‌ها را می‌توان به طور مکرر و بدون عوارض جانبی قابل‌توجهی به بیمار تزریق کرد.
- غیرتهاجمی: اگزوزوم تراپی روشی غیرتهاجمی است که به‌صورت سرپایی انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: دستگاه فیزیوتراپی خانگی
کاربردهای اگزوزوم تراپی
اگزوزوم تراپی برای درمان بیماری‌های ارتوپدی از جمله آرتروز، آسیب‌های ورزشی و پوکی‌استخوان مورداستفاده قرار می‌گیرد. درمان بیماری‌های قلبی و عروقی یکی دیگر از کاربردهای این روش است که شامل نارسایی قلبی، سکته مغزی و بیماری عروق کرونر می‌شود. از طرفی درمان بیماری‌های عصبی همانند آلزایمر، پارکینسون و ام اس و همچنین بیماری‌های خودایمنی همانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و دیابت نوع ۱ از دیگر کاربردهای اگزوزوم درمانی به شمار می‌رود. در این روش درمان انواع مختلف سرطان و جوان‌سازی پوست از جمله ترمیم چین‌وچروک، افزایش کلاژن‌سازی و بهبود تیرگی و لک‌های پوستی هم انجام می‌شود. اگزوزوم تراپی به‌عنوان یک روش درمانی نوین، پتانسیل بالایی برای درمان بیماری‌های مختلف دارد. با ادامه تحقیقات و مطالعات بالینی، انتظار می‌رود که اگزوزوم درمانی در آینده به طور گسترده‌تر در درمان بیماری‌ها مورداستفاده قرار گیرد.
ریسک اگزوزوم تراپی
اگزوزوم تراپی یک روش درمانی جدید است و هنوز در مراحل اولیه تحقیقاتی قرار دارد و اثربخشی آن برای همه بیماری‌ها به اثبات نرسیده است. این روش می‌تواند عوارض جانبی همانند درد، التهاب و قرمزی در محل تزریق ایجاد کند و در موارد نادر عوارض جانبی جدی‌تری همانند واکنش‌های آلرژیک و عفونت بر جای بگذارد. بیشتر افراد پس از درمان با این روش از درد خفیف در ناحیه تزریق شکایت می‌کنند که حدوداً بین ۲ الی ۳ هفته بعد از تزریق از بین می‌رود. اگزوزوم تراپی در حال حاضر روشی نسبتاً گران است و ممکن است توسط بیمه درمانی شما پوشش داده نشود. از طرفی این روش در حال حاضر در همه مراکز درمانی ارائه نمی‌شود و البته تحقیقات بیشتری برای اثبات اثربخشی و ایمنی اگزوزوم تراپی در درمان بیماری‌های مختلف مورد نیاز است. توجه داشته باشید که حتماً قبل از انجام اگزوزوم تراپی، با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
سؤالات متداول
آیا اگزوزوم تراپی درد دارد؟
خیر اگزوزوم تراپی یک روش درمانی بدون درد است.
آیا درمان با اگزوزوم تراپی طولانی است؟
خیر این روش بسیار سریع انجام شده و ماندگاری طولانی‌مدت دارد. همچنین از بازگشت بیماری جلوگیری می‌کند.
آیا همه افراد می‌توانند از اگزوزوم درمانی استفاده کنند؟
پزشک برای بررسی اینکه آیا بدن شما توانایی پذیرش اگزوزوم درمانی را دارد یا خیر، یک‌سری آزمایش انجام داده و نتیجه را اعلام خواهد کرد.