آخرین مرحله از درمان زانو درد یعنی وقتی درمانهای کم تهاجمی موثر واقع نشوند، جراحی زانو است. جراحی زانو انواع مختلفی دارد و از جراحی های ترمیم مینیسک گرفته تا تعویض مفصل زانو به طور کامل را شامل می شود. عمل جراحی تعویض مفصل زانو یک عمل جراحی تهاجمی است که طی آن بخش هایی از زانو که به دلیل بیماری آرتریت یا آسیب شدید دچار تخریب شده است با ایمپلنت های فلزی یا پلاستیکی جایگزین می شود. ایمپلنت های فلزی یا پلاستیکی در انتهای استخوان ران و ساق پا قرار می گیرند و حرکتی مشابه با مفصل طبیعی را شبیه سازی می کنند. ایمپلنت های زانو دارای طول عمر بین 10 تا 15 سال هستند.
عمل تعویض مفصل زانو چیست؟
همان طور که گفته شد، عمل تعویض مفصل زانو یا همان آرتروپلاستی، به منظور تسکین درد و بهبود عملکرد مفصل زانو انجام میشود. به این صورت که، مفاصل آسیب دیده مانند استخوان ران، کاسه زانو و ساق پا برداشته شده و به جای آنها، از مفصل مصنوعی یا همان پروتز استفاده میشود. جنس این پروتزها، اغلب از فلز، سرامیک یا پلاستیک سنگین است. بسیاری از افراد، پس از انجام این جراحی زانو درد کمتری داشته و تحرک بیشتری را تجربه خواهند کرد. لازم است بدانید، جراحی آرتروپلاستی برای مفاصل مختلف بدن مانندشانه، آرنج و مچ پا نیز انجام خواهد شد. هر چند، بیشتر برای تعویض مفصل زانو و ران از این جراحی استفاده میشود. در برخی موارد، که درمانهای دیگر پاسخگوی مشکلات زانوی افراد مبتلا نباشند، از این روش برای درمان استفاده خواهد شد.
بیشتر بخوانید: درمان زانو درد
بیشتر بخوانید: زانوبند زاپیامکس
کاندید مناسب عمل تعویض مفصل زانو
هر چند عمل تعویض مفصل زانو، از رایجترین و موفقیت آمیزترین عملهای جراحی زانو محسوب میشود با این حال، اغلب پزشکان ارتوپد در مراحل اولیه بیماری، از درمانهای دارویی یا فیزیوتراپی استفاده میکنند. در برخی موارد، درمانهای اولیه در بسیاری از افراد بیتأثیر بوده و درد ادامه دارد. در نتیجه، میتوان برخی افراد را کاندیدای انجام عمل جراحی زانو یا همان آرتروپلاستی دانست. این افراد عبارتند از:
- افرادی که دچار دردهای شدید و بیوقفه در زانو هستند. اغلب این دردها با دارو درمانی یا تغییر سبک زندگی بهبود نیافته و نیاز به انجام جراحی دارد.
- افرادی که دچار محدودیت در حرکت مفصل زانو هستند. این افراد به شکل قابل توجهی در انجام برخی فعالیتهای روزمره مانند راه رفتن، بالا رفتن از پلهها و یا بلند شدن دچار مشکل بوده و نیازمند انجام جراحی زانو میباشند.
- افرادی که دچار بد شکلی در ناحیه زانو شدهاند. این بد شکلی ناشی از استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید یا آرتریت پس از سانحه میباشد.
- افرادی که در زمان استراحت نیز دچار زانو درد هستند.
- افرادی که درمانهای اولیه تأثیری در روند بهبودی و تسکین درد در آنها نداشته است.
بیشتر بخوانید: درمان بدون جراحی زانو درد
دلایل تعویض مفصل زانو
به طور کلی، از بین رفتن غضروف و در نتیجه تورم و التهاب، علت اصلی و مهم در تعویض مفصل زانو است. لازم است بدانید چه مواردی، موجب از بین رفتن غضروف میشود. این دلایل، شامل موارد زیر میباشد:
- ضربه و آسیب به زانو در اثر حوادث غیر مترقبه که موجب میشود تراز و ثبات طبیعی مفصل زانو مختل شده و منجر به ساییدگی و یا پارگی سطوح این ناحیه شود.
- روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید که در آن، سیستم ایمنی فرد به بافت مفصل حمله کرده و موجب التهاب میشود. این التهاب به غضروفهای مفصل و ساختار اطراف آن آسیب رسانده و منجر به درد، تورم و اختلال عملکرد میشود.
- آرتروز زانو که موجب از بین رفتن غضروف و ساییدگی استخوان شده و درد شدیدی را به دنبال دارد.
- پوکی استخوان که با افزایش سن و به دنبال آن شکستگی و التهاب استخوان همراه است.
انواع جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی زانو یا همان آرتروپلاستی به دو روش انجام میشود، که شامل موارد زیر میباشد:
- تعویض کامل مفصل: در این روش، کل مفصل زانو برداشته شده که شامل استخوان ران، درشت نی و کشکک زانو میشود.
- تعویض بخشی از مفصل: در این روش عمل پروتز زانو، استخوانهای سالم حفظ شده و فقط ناحیه آسیب دیده تعویض میشود. این روش از جراحی زانو، در سنین مختلف قابل اجرا بوده و با توجه به میزان سلامتی قسمتهای مختلف مفصل زانو، توسط جراح انجام میشود.
مراحل عمل جراحی زانو
به طور کلی، جراحی آرتروپلاستی دارای حساسیتهای زیادی بوده و لازم است توسط پزشک متخصص و ماهر و در بیمارستان انجام شود. برای انجام این نوع جراحی زانو، ابتدا بیمار بیهوش میشود که در برخی موارد، ممکن است پزشک از بیحسی نخاعی استفاده کند. عمل تعویض مفصل زانو دارای مراحل زیر میباشد:
- ابتدا بیمار، لباسهای خود را تعویض کرده و به اتاق عمل میرود.
- لازم است ورید دست برای تزریق دارو حین جراحی آماده شود.
- پوست ناحیه مورد نظر ضدعفونی و تمیز میشود.
- برشی در قسمت مفصل زانو برای دسترسی جراح به نواحی داخلی و استخوانها ایجاد میشود.
- قسمتهای آسیب دیده مفصل اصلاح و یا حذف میشوند.
- با توجه به شدت آسیب در بیمار، جراح، پروتز یا ایمپلنتهای مخصوص را جایگزین مفصل میکند.
- برشهای داده شده بخیه شده و باند یا پانسمان استریل روی بخیهها قرار داده میشود.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی زانو درد
مزایای عمل تعویض مفصل زانو
جراحی زانو یا همان آرتروپلاستی، دارای مزایای فراوانی میباشد و اغلب افراد به دلیل همین مزایا، از انجام این جراحی بسیار رضایت دارند. برخی از این مزایا عبارتند از:
- امکان تحرک مفصل بدون درد و سفتی
- رضایتمندی از انجام فعالیتهای روزمره
- افزایش کیفیت زندگی و سلامت کلی
معایب عمل تعویض مفصل زانو
هر چند، انجام جراحی زانو در مقایسه با سایر عملهای جراحی ریسک پایینتری دارد با این حال، هم چنان احتمال بروز عوارض پس از انجام آرتروپلاستی وجود دارد. دقت در این نکته ضروری است که، انتخاب یک پزشک ماهر و با تجربه و تکنیک او، هم چنین انتخاب سایز و نوع مناسب پروتز، درصد بروز این عوارض را بسیار کاهش میدهد. برخی از این عوارض عبارتند از:
- احتمال بروز عفونت در محل جراحی، که با مصرف آنتی بیوتیک و رعایت بهداشت فردی رفع میشود.
- احتمال بروز عفونتهای عمیق در مفصل زانو، که اغلب در جراحیهای مجدد اتفاق میافتد.
- آسیب یا ترک خوردن استخوانهای مجاور که در حین عمل جراحی زانو اتفاق میافتد.
- بروز دردهای شدید در قسمت مفصل مصنوعی، که ناشی از لقی پروتز است.
- امکان دررفتگی و شل شدن پروتز یا خارج شدن آن از محل اتصال با استخوان، که در اغلب موارد بدون نیاز به جراحی مجدد رفع میشود.
بیشتر بخوانید: زانوبند طبی
نکات مهم قبل از انجام جراحی تعویض مفصل زانو
- لازم است قبل از جراحی زانو، با جراح خود مشورت کرده و تمامی سؤالات خود را در این زمینه از او بپرسید. در این مشاوره، سوابق پزشکی و داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید تا در صورت لزوم، آزمایش خون یا آزمایشات تشخیصی دیگر را تجویز نماید.
- در صورت داشتن حساسیت به مصرف برخی داروها، پزشک را در جریان بگذارید.
- حداقل ۲ هفته قبل از جراحی زانو مصرف داروهای ضد انعقاد خون را قطع کرده و از ۸ ساعت قبل از عمل، ناشتا باشید.
نکات مهم پس از جراحی تعویض مفصل زانو
- مصرف منظم و به موقع داروهای تجویز شده از سوی پزشک مانند مسکنها، آنتی بیونیک و داروهای ضد انعقاد خون
- مصرف منظم داروهای مکمل، مانند قرص آهن و ویتأمینها با مشورت پزشک
- پرهیز از رسیدن آب یا هر گونه رطوبت به محل زخم در زمان استحمام
- خودداری از راه رفتن روی پلهها تا چند ماه ابتدایی انجام جراحی زانو
- انجام فعالیتهای روزمره، حداقل ۲ ماه پس از عمل
- انجام برخی حرکات ورزشی مناسب در منزل
- انجام تمرینات فیزیوتراپی با حضور در جلسات به شکل مستمر
- مصرف مواد مغذی مانند میوه و سبزی
- قرار دادن نشیمن صندلی در بالاتر از حد استاندارد
- رعایت بهداشت فردی و تمیز نگه داشتن محل جراحی
- دقت و مراقبت داشتن در زمان راه رفتن، نشستن و خوابیدن
- پیاده روی روزانه در منزل به تعداد دفعات زیاد
- شروع مجدد رانندگی کردن با مشورت پزشک
- تعویض مرتب و به موقع پانسمان یا بانداژ
به طور کلی، پس از عمل تعویض مفصل زانو، انجام تمرینات فیزیوتراپی بسیار مهم و ضروری است. در جلسات فیزیوتراپی، تمامی تمرینات مخصوص به فرد آموزش داده شده و برنامه توان بخشی خاص بیمار به او ارائه میشود. ممکن است برخی افراد در حین انجام تمرینات فیزیوتراپی درد خاصی را تجربه کنند که در این صورت، فیزیوتراپ داروهای مسکن را تجویز میکند. انجام این تمرینات، بلافاصله از روز پس از جراحی زانو آغاز شده و بهتر است بیمار، به منظور تقویت عضلات پا و افزایش بازدهی عملکرد مفصل زانو، در تمامی جلسات فیزیوتراپی به صورت کامل شرکت کند.
هزینه جراحی تعویض مفصل زانو
به طور کلی باید گفت، هزینه تعویض مفصل زانو با توجه به شرایط بیماران، متفاوت است. در برخی موارد که بیمار دارای بیمه تکمیلی نیز باشد، هزینه کمتری را متقبل خواهد شد. به این ترتیب میتوان گفت، هزینههای عمل جراحی زانو شامل موارد زیر میباشد:
- میزان توانایی و تجربه پزشک متخصص
- تجهیزات بیمارستانی که جراحی در آن انجام میشود.
- هزینههای قبل از جراحی زانو مانند عکسبرداریها، آزمایشات لازم و غیره
- هزینههای مربوط به جلسات فیزیوتراپی جهت آمادگی برای انجام عمل
- هزینههای واکر یا عصا که پس از عمل مورد نیاز بیمار خواهد بود.
- هزینه داروهای تجویز شده از سمت پزشک
- روش جایگزین برای جراحی تعویض مفصل زانو
همان طور که گفته شد، شدت تخریب مفصل زانو در افراد مختلف، متفاوت است. به همین دلیل، درمانهای اولیه غیر جراحی در این افراد مؤثر نبوده و پزشک، با بررسی وضعیت و شرایط بیمار، جراحی تعویض مفصل را پیشنهاد میدهد. نکته مهم این است، که در برخی موارد که سن فرد بسیار بالا بوده و امکان جراحی وجود نداشته باشد، پزشک از روش جایگزین جراحی زانو استفاده میکند. این روش، شامل تزریقات داخل مفصل زانو بوده و در بیمارانی که دارای سنین ۴۰ تا ۵۰ سال باشند، کاربرد دارد. تزریقات انجام شده در این روش، موجب لغزندگی مفصل زانو شده و از اصطکاک آن جلوگیری میکند. این تزریقات، شامل موارد زیر میباشد:
- هیالورونیک اسید: تزریق این دارو موجب بهبود عملکرد مفصل زانو شده و حرکت استخوان و غضروف را روان و نرم میکند. در برخی موارد، تزریق هیالورونیک اسید (Hyaluronic Acid) موجب بروز حساسیت، تورم و درد در برخی بیماران خواهد شد.
- کورتون: تزریق کورتون (Corticosteriod )درمان قطعی محسوب نشده و فقط موجب کاهش درد و التهاب در ناحیه مفصل زانو، به مدت چند ماه میشود.
جراحی تعویض مفصل با لیزر
یکی از روشهای جدید و مدرن جراحی زانو، جراحی تعویض مفصل با لیزر است. این روش، یک روش درمانی مطمئن است که بیمار، درد کمتری را در حین یا پس از انجام جراحی حس خواهد کرد. استفاده از لیزر در جراحی زانو، دارای مزایای زیر میباشد:
- آسیب کمتر به اعصاب و بافتهای اطراف ناحیه جراحی به دلیل دقت بالای لیزر
- امکان بهرهمندی بیمار از روش تکنیکی سلولهای بنیادی
- عدم خونریزی
نقاهت پس از عمل تعویض مفصل زانو
لازم است بیمار، پس از انجام جراحی تعویض مفصل زانو، در مدت زمان نقاهت استراحت کرده و از فعالیتهای سنگین دوری کند. هر چند، سرعت بهبودی و طول دوره نقاهت در افراد مختلف، متفاوت است. اغلب بیماران پس از گذشت ۴ تا ۶ هفته، با نظر پزشک خود، قادر به انجام فعالیتهای روزمره خود میباشند. لازم است در دوره نقاهت، به موارد زیر دقت کنید:
- هنگام راه رفتن یا بلند شدن از عصا یا واکر استفاده کنید.
- در هنگام بلند شدن به زانو فشار نیاورید.
- هنگام خواب در موقعیتی قرار بگیرید که فشاری بر زانو وارد نشود.
- هنگام نشستن پا را آویزان قرار ندهید.
- در دوره نقاهت از پله استفاده نکنید.
پرسش و پاسخ در مورد عمل تعویض مفصل زانو
1-آیا امکان انجام مجدد عمل تعویض مفصل زانو وجود دارد؟
معمولا پس از 10 سال پروتز زانو فرسایش می یابد و پزشک ممکن است عمل تعویض مفصل زانو دوم را برای فرد تجویز کند.
2-طول دوره نقاهت عمل جراحی تعویض مفصل زانو چقدر است؟
معمولا حدود 1 سال زمان می برد تا فرد به طور کامل بهبود یابد. اما پس از 6 هفته بیمار می تواند کارهای روزانه خود را انجام دهد. البته سرعت ترمیم به فاکتورهای مختلف مثل جنسیت، سطح فعالیت و قدرت بدنی فرد بستگی دارد.
3-چه کارهایی را نمی توان پس از جراحی تعویض مفصل زانو انجام داد؟
به طور کلی بیمار باید از انجام تمرینات ورزشی یا حرکات شدید برای زانو شامل دویدن، پرش و تغییر جهات ناگهانی خودداری کند. در عوض ورزش های سبک مثل شنا و پیاده روی مناسب ترین فعالیت برای این افراد است.
4-آیا پیاده روی برای عمل تعویض مفصل زانو مضر است؟
به طور کلی پیاده یک حرکت نسبتا ایمن برای افرادیست که عمل تعویض مفصل زانو انجام داده اند. با این حال پیاده روی طولانی ممکن است منجر به درد و تورم شد که در چنین مواردی باید با پزشک مشورت کنید.
