پوکی استخوان در زنان: بارداری، سوء تغذیه یا یائسگی؟

پوکی استخوان یک بیماری شایع در بین زنان است، بطوریکه بیش از 13 درصد زنان در سنین بین 50 تا 65 سال به پوکی استخوان مبتلا هستند. در دوران یائسگی، کاهش سطح استروژن، پوکی استخوان را تسریع می‌کند. اما این تمام ماجرا نیست. زنان به دلیل ساختار استخوانی کوچک‌تر و نازک‌تری که نسبت به مردان دارند، بیشتر مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند. البته به جز یائسگی، عواملی مانند ژنتیک، عدم تعادل هورمونی، دریافت ناکافی کلسیم و ویتامین D، سبک زندگی، کم تحرکی و برخی از داروها نیز می‌توانند در ایجاد پوکی استخوان در زنان، نقش داشته باشند. در این بین ممکن است برای برخی این سوال مطرح شود که، آیا پوکی استخوان در زنان به بارداری و شیردهی نیز مرتبط است؟ برای یافتن پاسخ به این پرسش ها این مطلب از طب لاین شاپ را از دست ندهید.

علائم پوکی استخوان در زنان

پوکی استخوان، اغلب به عنوان یک بیماری خاموش، شناخته می‌شود؛ زیرا معمولا بدون علائم قابل توجه پیشرفت می‌کند تا زمانی که به شکستگی استخوان برسد. با این حال، هنگامی که علائم پوکی استخوان در زنان، ظاهر شوند، یک یا چند مورد از آن چه در زیر آمده را به خود اختصاص می‌دهند:

• شکستگی استخوان‌ها: پوکی استخوان در زنان، استخوان‌ها را ضعیف کرده و آن‌ها را مستعد شکستگی می‌کند. شکستگی، معمولا در ستون فقرات، لگن و مچ دست رخ می‌دهد. شکستگی ستون فقرات، ممکن است باعث حالت خمیده بدن، کاهش قد و کمر درد شود.
• کمر درد: شکستگی‌های فشاری در ستون فقرات، باعث کمر درد شدید، به ویژه موقع حرکت یا هنگام ایستادن می‌شود.
• کاهش قد: با پیشرفت پوکی استخوان، مهره‌های ستون فقرات ممکن است فرو بریزند و در نتیجه قد فرد، به مرور زمان کاهش یابد.
• وضعیت نامناسب بدن: پوکی استخوان در زنان و شکستگی ستون فقرات، در بسیاری از مواقع، منجر به حالت خمیده بدن شده که به عنوان کیفوز نیز شناخته می‌شود.
• ناخن‌های شکننده: در زنانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، ناخن‌ها شکننده شده و به راحتی شکسته می‌شوند. این نشانه ظریفی از به خطر افتادن سلامت استخوانی به حساب می‌آید.
• بیماری‌های لثه: پوکی استخوان در زنان، ممکن است منجر به ضعیف شدن استخوان‌های فک شده و بیماری‌های لثه را رقم می‌زند.

توجه داشته باشید که این علائم، در همه افراد به صورت یکسان بروز پیدا نکرده و از فردی به فرد دیگر، معمولا متفاوت هستند و لزوما همه زنان مبتلا به پوکی استخوان، همه این علائم را تجربه نمی‌کنند. اگر مشکوک به پوکی استخوان هستید یا وضعیت شما طوری است که خود را در معرض خطر از این بابت، احساس می‌کنید، توصیه می‌شود که برای تشخیص و مدیریت صحیح، با یک متخصص مشورت کنید. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌تواند به جلوگیری از کاهش بیشتر تراکم استخوانی و پایین آمدن ریسک خطر شکستگی استخوان در زنان در معرض خطر پوکی استخوان، کمک کند.

بیشتر بخوانید: خرید زانوبند زاپیامکس

علائم پوکی استخوان در زنان جوان

پوکی استخوان معمولا در افراد بالای 50 سال مشاهده می شود اما با این حال می تواند زنان جوان را درگیر کند. علائم پوکی استخوان در زنان جوان ممکن است به اندازه افراد مسن قابل توجه نباشد. به پوکی استخوان زود هنگام ایدیوپاتیک نیز گفته می شود. اولین علائم این بیماری اغلب شکستگی است که ممکن است با درد کمر، لگن و پا همراه باشد. این نوع از پوکی استخوان معمولا در دختران قبل از سن بلوغ هستند رخ می دهد.

علت پوکی استخوان در زنان

همان طور که تا اینجا دیدیم؛ پوکی استخوان، وضعیتی است که با کاهش تراکم استخوان و افزایش شکنندگی استخوان، مشخص می‌شود. در حالی که پوکی استخوان، می‌تواند هم مردان و هم زنان را تحت تاثیر قرار دهد، زنان به دلیل عوامل خاصی در معرض خطر بیشتری قرار دارند؛ از جمله:

• تغییرات هورمونی: زنان در طول یائسگی، کاهش قابل توجهی در سطح استروژن را تجربه می‌کنند که منجر به تسریع تحلیل استخوان، خواهد شد. در واقع سطوح پایین استروژن، عامل اصلی ایجاد پوکی استخوان در زنان است.
• سن: توده استخوانی در اوایل بزرگسالی به اوج خود می‌رسد و به تدریج با افزایش سن، کاهش می‌یابد. در زنان، به طور کلی تراکم استخوان کمتری نسبت به مردان وجود دارد و با افزایش سن، در برابر پوکی استخوان، آسیب پذیرتر می‌شوند.
• سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی پوکی استخوان یا شکستگی استخوانی، خطر ابتلا به این بیماری را در زنان افزایش می‌دهد. از این روی اگر در خانواده شما چنین سابقه‌ای وجود دارد، باید بیشتر مراقب بوده و زودتر پیگیری پزشکی برای پیشگیری از ابتلا به عارضه پوکی استخوان را انجام دهید.
• کمبودهای تغذیه‌ای: در صورتی که فردی، برای طولانی مدت دچار فقر کلسیم و ویتامین D، یعنی همان مواد مغذی ضروری برای سلامت استخوان‌ها باشد، عجیب نیست که در آینده به پوکی استخوان، مبتلا شود. این علت پوکی استخوان، معمولا میان زنان و مردان مشترک است، اما باز زنان آمار بالاتری را به خود اختصاص می‌دهند.
• عدم فعالیت بدنی: عدم انجام ورزش‌های تحمل وزن یا فعالیت بدنی، در بسیاری از مواقع منجر به کاهش تراکم و استحکام استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان می‌شود.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن، با توانایی بدن در جذب کلسیم تداخل داشته و بر سلامت استخوان‌ها، تاثیر منفی می‌گذارد.
• مصرف کورتیکواستروئید‌ها (کورتون‌ها): از جمله داروهایی هستند که در صورت مصرف طولانی مدت و با دوز بالا، به ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش خطر پوکی استخوان، مرتبط می‌شوند.
• مصرف داروهای ضدتشنج: داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین و فنوباربیتال، می‌توانند با جذب و متابولیسم ویتامین D و کلسیم تداخل داشته باشند و خطر پوکی استخوان را افزایش دهند.
• مصرف داروهای ضدافسردگی: مصرف داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIها)، مانند فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام و پاروکستین، ممکن است با کاهش تراکم استخوانی مرتبط باشند.
• مصرف داروهای ضداسید معده: داروهای ضداسید حاوی آلومینیوم، ممکن است با جذب کلسیم تداخل داشته باشد و خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.
• برخی از بیماری ها: برخی از بیماری ها مانند آرتریت روماتوئید، پرکاری تیروئید و بیماری سلیاک، ممکن است به تحلیل استخوان و افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان را افزایش می دهد.

بیشتر بخوانید: تغذیه پوکی استخوان

ارتباط یائسگی و پوکی استخوان در زنان

در دوران یائسگی، سطح استروژن زنان کاهش می‌یابد که منجر به افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان می‌شود. استروژن به حفظ تراکم استخوان کمک می‌کند و کاهش آن می‌تواند منجر به ضعیف شدن استخوان‌ها شود. این از دست دادن تراکم استخوان، زنان را در معرض خطر بیشتری برای شکستگی، به ویژه در لگن، ستون فقرات و مچ دست قرار می‌دهد. برای زنانی که در دوران یائسگی قرار می‌گیرند، اولویت دادن به سلامت استخوان از طریق ورزش منظم، رژیم غذایی متعادل غنی از کلسیم و ویتامین D ضروری است. همچنین، مشورت با پزشک متخصص در مورد اقدامات پیشگیرانه مانند غربالگری تراکم استخوان و درمان‌های بالقوه مانند درمان جایگزینی هورمون ضروری است.

بیشتر بخوانید: خرید زانوبند طبی

تغذیه پوکی استخوان زنان

سلامت استخوانها به سلامت رژیم غذایی فرد بستگی دارد. درست است که پوکی استخوان وابسته به فاکتورهایی است که برخی از آنها به طور کامل در کنترل فرد نیست. اما با داشتن یک رژیم غذایی سالم که شامل کلسیم، ویتامین D و پروتئین است و همچنین انجام منظم ورزش هایی با وزن بدن در کنار عادات بد مثل مصرف الکل و سیگار می توان کیفیت استخوانها را تا حد زیادی بهبود بخشید. در این بین سلامت رژیم غذایی برای زنان یائسه از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است. به طور متوسط توصیه می شود زنان یائسه روزانه حداقل 1000 میلی گرم کلسیم و 800 واحد ویتامین D مصرف کنند. در ادامه لیستی از مواد غذایی مفید برای خانم های مبتلا به پوکی استخوان گردآوری شده است.

درمان پوکی استخوان در زنان

درمان پوکی استخوان در زنان معمولاً شامل ترکیبی از اصلاح سبک زندگی، مصرف داروها و پیگیری منظم روند بیماری است. اصلاح سبک زندگی در درمان پوکی استخوان در زنان شامل داشتن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از کلسیم، ویتامین D، انجام ورزش منظم، اجتناب از سیگار و مصرف مشروبات الکلی است. رعایت نکات زیر می تواند در درمان و جلوگیری از پیشرفت بیماری نقش عمده ای داشته باشد.

• مصرف غذاهای غنی از کلسیم: کلسیم یک ماده معدنی حیاتی برای حفظ استخوان های قوی است. گنجاندن غذاهای غنی از کلسیم در رژیم غذایی می تواند به جلوگیری از تحلیل بیشتر استخوان کمک کند. منابع خوب کلسیم شامل محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست است. با این حال، برای کسانی که عدم تحمل لاکتوز دارند یا از رژیم غذایی وگان پیروی می کنند، منابع جایگزین مانند شیر غنی شده گیاهی، توفو، بادام و سبزیجات سبز برگ مانند کلم پیچ و کلم بروکلی می توانند کلسیم کافی را تامین کنند.
• ویتامین D: ویتامین D برای جذب کلسیم و سلامت استخوان ضروری است. نور خورشید منبع طبیعی ویتامین D است، اما می توان آن را از طریق برخی مواد غذایی نیز به دست آورد. ماهی های چرب مانند سالمون و ماهی خال مخالی، زرده تخم مرغ، و غذاهای غنی شده مانند غلات و آب پرتقال منابع عالی ویتامین D هستند. در برخی موارد، ممکن است مکمل ها برای اطمینان از سطح کافی ویتامین D توصیه شوند.
• مصرف منیزیم: منیزیم نقش مهمی در تشکیل استخوان و متابولیسم دارد. غذاهای غنی از منیزیم عبارتند از غلات کامل، آجیل، دانه ها، حبوبات و سبزیجات سبز برگ. گنجاندن این غذاها در رژیم غذایی می تواند به سلامت استخوان ها کمک کرده و خطر پوکی استخوان را کاهش دهد.
• مصرف پروتئین: پروتئین برای حفظ توده عضلانی و استحکام استخوان ضروری است. از جمله منابع پروتئین بدون چربی مانند مرغ، ماهی، لوبیا، عدس و لبنیات کم چرب می تواند به پیشگیری و درمان پوکی استخوان کمک کند. با این حال، تعادل مصرف پروتئین با سایر مواد مغذی برای جلوگیری از اثرات منفی بالقوه بر سلامت استخوان مهم است.
• کاهش مصرف نمک: مصرف افراطی نمک در بدن منجر به دفع کلسیم می شود.
• کاهش مصرف فسفر: مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی فسفر منجر به اختلال در جذب کلسیم از طریق روده می شود.
• کاهش مصرف الکل: مصرف بیش از حد نوشیدنی الکلی در روز باعث تسریع روند تحلیل استخوانها و کاهش توانایی بدن برای جذب کلسیم می شود.
• کاهش مصرف کافئین: کافئین می تواند روند از دست دادن کلسیم را در ادرار افزایش دهد. مصرف متعادل قهوه و نوشیدنی های کافئینی در حد 2 تا 3 فنجان در طول روز به شرط مصرف منظم و کافی کلسیم بلامانع است.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر ابتلا به شکستگی لگن در زنان را تا 31 درصد افزایش می دهد.

بیشتر بخوانید: خرید کمربند طبی

درمان پوکی استخوان در زنان یائسه

تمرکز بالینی باید بر پیشگیری، درمان علامتی و مهار پیشرفت بیماری باشد. مصرف کلسیم و ویتامین D کافی و شرکت در تمرینات مکرر تحمل وزن و مقاومتی از اهمیت بالایی برخوردار است. این نوع فعالیت بدنی برای افزایش تراکم استخوانی ستون فقرات در زنان یائسه و برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان مفید است. در زنان یائسه کاهش ترشح هورمون استروژن زنان را در معرض خطر پوکی استخوان قرار می دهد. به همین دلیل مصرف استروژن در بدن به روشهای مختلف می تواند در پیشگیری از پوکی استخوان نقش داشته باشد. روش های درمانی پوکی استخوان که فقط در زنان یائسه کاربرد دارد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داروهای تعدیل کننده گیرنده استروژن: داروهایی مانند رالوکسیفن اثرات استروژن را در بدن تقلید می کنند و به حفظ تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی کمک می کنند.
• هورمون درمانی: استروژن درمانی در کنار پروژسترون درمانی برای زنان یائسه ای که علائم شدید یائسگی را بروز می دهند توصیه می شود.
• داروهای پیشگیری کننده از تجزیه استخوان: مصرف برخی از داروها مثل بیس فسفونات و همچنین دنوزوماب از تجزیه استخوانها جلوگیری می کند و منجر به حفظ تراکم استخوانی می شود.

بیشتر بخوانید: زانو درد دوران بارداری

آیا بارداری و شیردهی باعث پوکی استخوان در زنان می شود؟

لازم است بدانید که در طول دوران بارداری وشیردهی نیاز بدن به کلسیم تغییری نمی کند که این میزان برای خانم ها در طول روز حدود 1000 میلی گرم در روز است. مصرف بیش از این مقدار کلسیم در طول روز باعث پیشگیری از پوکی استخوان نخواهد شد. تحقیقات نشان می دهد که اگرچه کاهش تراکم استخوانی بخش طبیعی از دوران بارداری و شیردهی است. اما با این حال، بارداری و شیردهی عامل پوکی استخوان در زنان نیست. درواقع میزان کلسیم از دست رفته در خانم ها در دوران بارداری و شیردهی پس از باردراری و در حین یا پس از از شیر گرفتن نوزاد به وضعیت اولیه بار خواهد گشت.

پیشگیری از پوکی استخوان زنان

از آنجائیکه پوکی استخوان در زنان به خصوص پس از سن یائسگی یک بیماری شایع محسوب می شود و تقریبا 13 درصد از زنانیکه بین سن 50 تا 64 سال قرار دارند به پوکی استخوان مبتلا هستند، لازم است اقدامات پیشگیرانه به منظور کاهش احتمال ابتلا در زنان پس از یائسگی انجام داد. توجه به داشتن یک رژیم غذایی متعادل سال ها قبل از رسیدن به سن یائسگی بسیار کمک کننده است. تحقیقات نشان می دهد مصرف شیر پس از سن 50 سالگی قادر نیست در تراکم استخوانی نقش داشته باشد. این موضوع می تواند به عدم جذب کلسیم در سنین بالا اشاره داشته باشد. به همین دلیل افزودن لبنیات و کلسیم به اشکال مختلف باید از سنین جوانی شروع شود.

پیروی از یک روتین ورزشی منظم نیز می تواند مزیت های متعددی برای خانم ها داشته باشد که پیشگیری از پوکی استخوان یکی از آنها است. ورزش سبب افزایش و حفظ تراکم استخوانی و کاهش فشار به استخوان و مفاصل می شود. البته انتخاب نوع ورزش نیز در این بین بسیار مهم است. تحقیقات نشان می دهد ورزش های سنگین مثل وزنه برداری در سنین بالا باعث کنترل روند تحلیل عضلانی در خانم های یائسه می شود این در حالیست که ورزش های سبک بدون وزنه تاثیری در این زمینه ندارد.

پرسش و پاسخ در مورد پوکی استخوان زنان

1.چرا زنان بیشتر از مردان در معرض پوکی استخوان هستند؟

کاهش هورمون استروژن و پروژسترون پس از یائسگی، اسکلت استخوانی کوچکتر، بارداری و شیردهی و طول عمر بیشتر باعث می شود پوکی استخوان در زنان بیشتر باشد.

2.سن ابتلا به پوکی استخوان در زنان به طور متوسط چند سال است؟

میانگین سن شروع پوکی استخوان در زنان بین 45 تا 55 سال است.

3.چگونه زنان می‌توانند از پوکی استخوان جلوگیری کنند؟

با حفظ یک رژیم غذایی سالم و غنی از کلسیم و ویتامین D، انجام ورزش‌های تحمل وزن، اجتناب از سیگار کشیدن و انجام منظم غربالگری تراکم استخوان، خطر ابتلا به پوکی استخوان، کاهش می‌یابد.