علائم تنگی کانال نخاعی را بشناسیم؟

ستون فقرات از 26 مهره تشکیل شده است که بین آنها دیسک های بین مهره ای قرار دارد که از سایش مهره ها روی هم جلوگیری می کند. در داخل مهره ها حفره ای وجود دارد که طناب نخاعی از آن عبور می کند. در اثر چاقی، افزایش سن، آرتروز و یا آسیب های وارد شده بر ستون فقرات باعث می شود استخوانهای اضافی در کانال نخاعی ساخته شود. نتیجه ساخت استخوان اضافی کوچک شدن فضای کانال نخاعی است که منجر به فشار بر اعصاب نخاعی می شود. علائم تنگی کانال نخاعی با توجه به شدت بیماری متفاوت است، اما از رایج ترین علائم ان می توان به کمر درد، بی حس دست یا پا، افتادگی پا، درد سیاتیک و عدم توانایی در انجام کارهای ظریف اشاره کرد.

تنگی کانال نخاعی (Spinal Stenosis)چیست؟

تنگی کانال نخاعی یکی از شایع ترین علل کمردرد است که بیشتر در افراد میانسال و مسن بروز پیدا می‌کند. این عارضه از تنگی کانال نخاعی گردن و کمر ناشی می‌شود. در واقع تنگی کانال نخاعی در اثر فرسایش هر دو مفصل فاست و دیسک‌های بین مهره‌ای رخ می‌دهد. خارها یا زائده‌های استخوانی (استئوفیت) در این عارضه در کانال نخاعی ایجاد می‌شوند. مفصل‌های فاست نیز در اثر ابتلا به بیماری مفصلی آرتریت بزرگ می‌شوند و فضای در دسترس ریشه‌های عصبی را باریک تر می‌کنند؛ این عارضه را آرتروپاتی (بیماری مفصل) فاست نیز می‌گویند، که در مواقع نیاز به جراحی، تنگی کانال کمری نامیده می‌شود.

درجات تنگی کانال نخاع چیست؟

به طور کلی دو سیستم درجه بندی رایج و جهانی برای ارزیابی شدت موارد تنگی کانال نخاعی وجود دارد. این سیستم‌ها شامل سیستم درجه بندی لی و سیستم درجه بندی شیزاس است. هر دو سیستم با تصویربرداری MRI تشخیص داده می‌شوند. سیستم درجه بندی لی شامل چهار درجه است. این درجه‌بندی بر اساس محو شدن فضای CSF (مایع مغزی نخاعی) در جلوی انتهای ستون فقرات است که ریشه اعصاب نخاعی در کمر و ستون فقرات خاجی در کیسه دورال است. کیسه دورال کیسه‌ای است که نخاع را در بر می‌گیرد. علائم تنگی کانال نخاعی با توجه به ۴ درجه پیشرفت عارضه عبارت است از:

• تنگی کانال نخاعی درجه 1: موردی با درجه ۱ دارای یک فضای قدامی CSF است که محو نشده است.
• تنگی کانال نخاعی درجه 2: موردی با درجه ۲ دارای یک فضای قدامی CSF است که به طور خفیف محو شده است، اما درون کانال نحاعی، به طور واضح قابل تشخیص است.
• تنگی کانال نخاعی درجه 3 یا متوسط: موردی با درجه ۳ دارای فضای قدامی CSF است که نسبتاً محو شده است و بعضا درون کانال به خوبی قابل تشخیص نیست.
• تنگی کانال نخاعی درجه 4 یا شدید: موردی با درجه ۴ دارای فضای قدامی CSF است که با فشرده سازی ظاهری کیسه سختی به شدت محو شده است و کانال به هم می‌چسبد.

بیشتر بخوانید: زانوبند زاپیامکس

علائم تنگی کانال نخاعی کمر و گردن

برخی از افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی هیچ علامتی ندارند. برخی دیگر ممکن است درد، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی و ضعف عضلانی را تجربه کنند. علائم تنگی کانال نخاعی با گذشت زمان شدیدتر می‌شود. تنگی کانال نخاع باعث ایجاد فشار روی طناب نخاعی یا اعصاب می‌شود که این عارضه می‌تواند باعث درد گردن و کمر شود و بر توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر منفی بگذارد.

تنگی کانال نخاعی کمر به باریک شدن کانال نخاعی یا تونل‌‌هایی گفته می‌‌شود که اعصاب و سایر ساختارها با آن در ارتباط هستند. در ابتدا، بیمار به مقداری درد در ناحیه کمر احساس می‌کند، اما به سرعت آنرا فراموش می‌کند، زیرا درد با رفاه نسبی جایگزین می‌شود. درد ممکن است به دلیل حرکت نامناسب، رخ دهد. با گذشت زمان، درد طولانی‌تر می‌شود، از قسمت پایین کمر به اندام تحتانی منتقل می‌شود. بیمار خم می‌شود و احساس آرامش می‌کند، اما هنگام بازگشت، درد تشدید می‌شود. فشرده شدن اعصاب و رگ‌های خونی در مهره‌های ناحیه کمری به التهاب آن‌ها و علائم زیر منجر می‌شود:

• درد هنگام ایستادن طولانی مدت
• بی‌حسی و گزگز باسن و پا
• احساس سنگینی در پاها
• شروع درد سیاتیک
• ضعف ساق پا
• کمر درد

تنگی کانال نخاعی گردنی عبارت است از باریک شدن کانال نخاعی یا مسیرهای ریشه عصب نخاعی در گردن. در واقع درون مهره‌های اول ستون فقرات عروقی وجود دارند که مغز را تغذیه می‌کنند. اگر این قسمت فشرده شود، جریان خروج و جریان خون در شریان مهره‌ای مختل می‌شود. بنابراین تنگی در این ناحیه خطرناک‌ترین است. ‌ایست تنفسی و مرگ ممکن است رخ دهد. باریک شدن ستون فقرات گردنی از نظر فراوانی در جایگاه دوم بعد از کمر قرار می‌گیرد. علائم تنگی کانال نخاعی گردن عبارتند از:

• سفتی عضلات گردن
• بی‌حسی یا گز‌گز دست
• حملات دوره‌ای میگرن و سر‌درد
• نقطه درد در ناحیه ابرو‌ها و شقیقه‌ها
• از دست دادن ناگهانی هوشیاری ثانیه‌ای

لنگش عروقی یا عصبی

وقتی اعصاب در بخش پایینی کمر فشرده شود ممکن است علائم لنگی نوروژنیک را در پاها تجربه کنید. لنگی پا حاصل از این عارضه علائمی مشابه زیر دارد:

• درد دائمی و یا بی حسی پا در هنگام ایستادن
• درد پایی که با راه رفتن و خم شدن به عقب بدتر شود
• مشکل در بالا رفتن از پله
• کاهش علائم با استراحت

دردهای نوروژنیک با خم شدن به جلو تسکین می یابد.

درد سیاتیک

فشرده شدن ریشه های عصبی در قسمت پایین کمر ممکن است منجر به رادیکولوپاتی کمری یا درد سیاتیک منجر شود. سیاتیک به صورت درد و ضعف عصبی معمولاً در یک پا احساس می شود. بسته به ریشه های عصبی آسیب دیده، درد ممکن است در ناحیه کمر، باسن، ران، ساق پا، ساق پا ایجاد شود. احساس سوزن سوزن شدن، گزگز، ضعف و یا بی حسی نیز ممکن است در نواحی تحت تاثیر درد رخ دهد.

افتادگی پا

فشرده سازی ریشه های عصبی L4 و L5 در قسمت تحتانی ستون فقرات ممکن است باعث ضعف حرکتی در پای شما و در نتیجه افتادگی پا شود. افتادگی پا را می توان از طریق کشیدن پا در هنگام راه رفتن تشخیص دارد. اگر عصب S1 بیمار تحت تاثیر قرار بگیرد احساس ضعف روی انگشتان پا خواهید داشت.

مشکل در راه رفتن

تنگی کانال نخاعی با تغییر الگوی راه رفتن همراه است. مشکل در راه رفتن می تواند خود را از طریق با افتادگی پا، ضعف در عضلات و ران، ضعف در ساق پا و یا عضلات چهار سر ران نشان دهد. فشار بر طناب نخاعی همچنین می تواند منجر به عدم تعادل در فرد حین راه رفتن شود. البته تغییرات در راه رفتن به صورت تدریجی شروع می شود بطوریکه شاید بیمار متوجه آن نشود.

انتشار درد به بازو

تنگی کانال نخاعی همچنین می تواند باعث سوزش خفیف تا متوسط یا درد شوک مانند در گردن، شانه و بازو شود. احساس غیرطبیعی مانند گزگز، بی حسی و مور مور شدن در دست ها ممکن است از علائم تنگی کانال نخاعی باشد. همچنین این امکان وجود دارد که در بازوها و دستها احساس ضعف داشته باشید.

عدم توانایی در انجام کارهای ظریف

اگر تنگی کانال نخاعی در نزدیک مهره های گردنی باشد ممکن است در انجام کارهای ظریف دچار مشکل شوید؛ به عنوان مثال کارهای ظریفی مثل بستن دکمه، در دست گرفتن خودکار و نوشتن برای فرد دشوار باشد. اگر مبتلا به این علائم هستید حتما به پزشک مراجعه کنید، زیرا اگر تنگی کانال نخاعی پیگیری نشود علائم شدیدتری به دنبال خواهد داشت.

علائم رایج تنگی کانال نخاعی

تا این قسمت از مقاله به علائم تنگی کانال نخاعی در گردن و کمر اشاره کردیم حالا در این بخش با برخی ازعلائم رایج تنگی کانال نخاعی آشنا می‌شویم.

• وجود مشکل در راه رفتن یکی از علائم تنگی کانال نخاعی است. این عارضه موجب می‌شود نخاع فشرده شده و در زمان راه رفتن حفظ تعادل با دشواری همراه باشد. ۲.ضعف عضلات پا نیز از دیگر اثرات تنگی کانال نخاعی است که در راه رفتن اختلال ایجاد می‌کند.
• درد، بی‌حسی و ناراحتی در پاها علامت دیگری است که خبر از تنگی کانال نخاع دارد. اغلب در هنگام ایستادن، راه رفتن و خم شدن به عقب، پا دچار درد یا بی‌حسی می‌شود.
• درد سیاتیک یکی از رایج‌ترین علائم تنگی کانال نخاعی است. ممکن است این درد عصبی در باسن، کمر یا بخش‌های مختلف پا احساس شود. محل درد به موقعیت رشته‌های عصبی که آسیب دیده‌اند بستگی دارد.
• تنگی کانال نخاعی احتمال دارد به بروز احساس درد، بی‌حسی، مور مور یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها، گردن یا شانه‌ها منجر شود.

بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی کمر

علائم تنگی کانال نخاعی خفیف

علائم این وضعیت متغیر است و بسته به شدت تنگی و ناحیه بروز آن بیمار علائم تنگی کانال نخاعی خفیف یا شدید را تجربه می‌کند. خشکی یا درد کمر یا گردن از جمله علائم تنگی کانال نخاعی خفیف است. همچنین ممکن است فرد در پا، دست یا بازو دچار ضعف یا بی حسی شود.

• کمر درد
• درد خفیفی که به پاها سرایت کند
• بی حسی در دست یا پا
• احساس ضعف عضلات
• کاهش میل جنسی

علائم تنگی کانال نخاعی شدید

در صورت نادیده گرفتن نشانه‌های خفیف این عارضه، بیمار دچار علائم تنگی کانال نخاعی شدید خواهد شد. تنگی کانال در مراحل شدید بیمار را فلج می‌کند و ناتوانی در انجام فعالیت را برای بیمار به دنبال خواهد داشت.

• کاهش یا عدم وجود رفلکس‌های تاندون
• تشعشع درد در یک یا دو اندام تحتانی
• سوزن سوزن شدن یا گزگز پا‌ها
• تغییرات در شنوایی و بینایی
• مشکلات تخلیه روده و مثانه
• اختلال در دستگاه دهلیزی
• نقض حساسیت انگشتان پا
• فلج جزئی یا کامل پا‌ها
• نارسایی‌های تنفسی
• بی‌حسی در پرینه
• اختلال نعوظ

همه این علائم معمولاً به آرامی افزایش می‌یابد، اما پیشرفت روند اجتناب ناپذیر است.

آیا تنگی نخاع خطرناک است؟

بسیار مهم است که بدانیم آیا تنگی نخاع خطرناک است یا نه؟ در پاسخ باید گفت که به ندرت ممکن است تنگی کانال نخاعی با خطرات جدی برای سلامتی همراه باشد. البته در صورت بی‌اعتنایی و نادیده گرفتن این عارضه، امکان پیشرفت آن و در نتیجه بروز عوارض جدی وجود خواهد داشت. ولی به طور کلی تنگی کانال نخاعی بیماری خطرناکی نیست و بیشتر کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مشکلاتی چون کمردرد، پادرد، درد گردن، ناتوانی نسبی در راه رفتن و در موارد نادر بی‌اختیاری مثانه و روده از جمله عوارض تنگی کانال نخاعی به شمار می‌رود.
جمع بندی نهایی درباره علائم تنگی کانال نخاعی

علائم تنگی کانال نخاعی در اکثر بیماران احساس درد شدید در ناحیه کمر از نوع مکانیکی است یعنی با فعالیت بدتر و با استراحت بهتر می‌شود. اکثر موارد درد به کمر، باسن و پشت ران سرایت می‌کند و گاهی به زیر زانو و ساق پا تیر می‌کشد. علایم تنگی کانال نخاعی خفیف به صورت درد سیاتیک ظاهر می‌شود. علائم تنگی کانال نخاعی گردن سردرد و حملات میگرنی و علائم تنگی کانال نخاعی کمرهم بی حسی پاها را به دنبال دارد. عدم توجه به علائم تنگی کانال نخاعی شدید می‌تواند تبعات جبران ناپذیری به بارآورد .

پرسش‌های پرتکرار در زمینه علائم تنگی کانال نخاعی

1.علائم تنگی کانال نخاعی کدامند؟

لنگش عروقی یا عصبی – درد سیاتیک – افتادگی پا – مشکل در راه رفتن – انتشار درد به بازو – عدم توانایی در انجام کارهای ظریف

2. علائم تنگی کانال نخاعی خفیف کدامند؟

کمر درد، ضعف عضلات، بی حسی دست و پا و کاهش میل جنسی