تنگی کانال نخاعی را جدی بگیرید!

تنگی کانال نخاعی یک عارضه در ستون فقرات است که طی آن حفره داخل مهره ها (کانال نخاعی) که از آن طناب نخاعی عبور می کند کوچک می شود. کوچک شدن کانال نخاعی از طریق رشد استخوان های اضافی در آن صورت می گیرد. درحقیقت بدن در پاسخ به فشار به ناحیه کانال نخاعی استخوان اضافی می سازد و ساخت استخوان اضافی در کانال نخاعی به معنای کوچک شدن فضای خالی است که طناب نخاعی از آن عبور می کند. تنگی کانال نخاعی معمولا در مهره های انتهایی کمر و گردن رخ می دهد. افرادیکه به تنگی کانال نخاعی مبتلا هستند، علائمی مثل بی حسی، درد منتشر شونده در پاها، مشکل در ادرار و مدفوع و کاهش توان جنسی را تجربه می کنند. تنگی کانال نخاعی درمان قطعی ندارد. اما می توان تا حد زیادی درد و ناراحتی حاصل از آن را مدیریت کرد. درمان تنگی کانال نخاعی معمولا شامل درمانهای کم تهاجمی مثل مصرف دارو، ورزش، فیزیوتراپی و انواع درمان های خانگی است. در موارد شدید عمل لامینکتومی یعنی برداشتن استخوان ستون مهره به منظور باز کردن فضای بیشتر انجام می شود.

تنگی کانال نخاعی را بهتر بشناسید

یکی از شایع‌ترین علت کمردرد تنگی کانال نخاعی است. تنگی مجرای نخاعی بیماری افراد میانسال و مسن است. می‌دانیم که نخاع در درون کانال استخوانی قرار دارد که از پشت سر هم قرار گرفتن مهره‌ها تشکیل شده است. اگر به هر دلیلی به کانال نخاعی فشار وارد شود بدن با ساخت استخوان جدید به این فشار پاسخ می دهد. درنتیجه رشد استخوان های زائد فضای مورد نیاز نخاع کم شده و به آن فشار وارد می‌شود. این فشار همچنین به اعصابی که از نخاع خارج شده و به اندام تحتانی می‌رود، وارد می شود که موجب بروز علائم مختلف در پایین تنه بیمار نیز می شود.

محل بروز عارضه تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی ممکن است در هر بخشی از ستون فقرات اتفاق بیفتد؛ تنگی کانال نخاعی مرکزی، جانبی و فورامن از اصلی ترین انواع تنگی کانال نخاعی است:

• تنگی کانال نخاعی مرکزی در حلقه مرکزی مهره های نخاعی اتفاق می افتد (یعنی فضایی که طناب نخاعی از آن عبور می کند). این ناحیه معمولا نواحی هستند که بیشترین حرکت را دارند. مثل گودی کمر و گردن.
• تنگی سوراخ فورامینال: باریک شدن فضایی به نام فورامن است که از طریق آن اعصاب از نخاع به سمت چپ یا راست بدن منشعب می شود. این نوع از تنگی در کمر و گردن ایجاد می شود و شایع ترین شکل تنگی کانال نخاعی است.
• تنگی کانال نخاعی جانبی: باریک شدن اطراف کانال جایی که عصب ها قبل از خروج از فورامن از آن عبور می کنند. این نوع از تنگی کانال نخاعی بر روی عصب هایی که بر بازو، پا و تنه تاثیر می گذارد.

علت تنگی مجرای نخاعی چیست؟

در حالت معمولی فضایی که در درون ستون مهره به نخاع اختصاص داده شده یعنی کانال نخاعی بیش از اندازه مورد نیاز نخاع است. در ابتدای تنگ شدن این کانال تا وقتی فشاری به نخاع وارد نشده مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌شود. وقتی شدت تنگی بیشتر شود و از اطراف روی نخاع فشار وارد شد علائمی ظاهر می‌شود. این فشار بر روی نخاع و ایجاد مشکلات در آن را میلوپاتی (Myelopathy) می‌گویند.
تنگی کانال نخاعی می‌تواند به علل متفاوتی ایجاد شود که مهمترین آن‌‎ها عبارتند از:

• تنگی مادرزادی کانال نخاعی

در این بیماران کانال نخاعی از بدو تولد تنگ است با این حال در ابتدا مشکل خاصی ندارند ولی با کوچک‌ترین آسیبی به گردن دچار علائم می‌شوند. کانال نخاعی این افراد در سنین بالاتر باز هم تنگ‌تر می‌شود و مشکلات بیشتری را برای آن‌ها ایجاد می‌کند. با بالا رفتن سن استخوان‌هایی از حلقه استخوانی جسم مهره به دورن آن رشد می‌کند و موجب تنگ‌تر شدن فضای درونی آن می‌شوند.

• دژنراتیو

دژنراتیو به معنای خراب شدن بافت بوده و شایع‌ترین علت تنگی کانال نخاعی است. این وضعیت به علت ضربات مکرر و استرس‌هایی است که در طول عمر به‌ تدریج به ستون مهره وارد شده و آن را فرسوده و خراب می‌کند. دیسک بین مهره‌ای به تدریج آب خود را از دست می‌دهد و قدرت ارتجاعی آن کم می‌شود، کوچک و کم ارتفاع شده و در نتیجه فاصله بین مهره‌ها کاهش می‌یابد. استخوان‌های اضافه به‌ تدریج از حلقه استخوانی مهره به درون آن رشد کرده و فضای درونی آن را تنگ می‌کنند. رباط‌های اطراف مهره هم به‌ تدریج کلفت‌تر شده و با برآمده شدن به درون کانال نخاعی فضای آن را تنگ تر می‌کنند.

• تغییرات سایشی و پارگی

شایع‌ترین علت تنگی ستون فقرات، تغییرات سایشی و پارگی در ستون فقرات مربوط به آرتریت است. افرادی که موارد شدید تنگی نخاعی دارند ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. جراحی می‌تواند فضای بیشتری در داخل ستون فقرات ایجاد کند. این می‌تواند علائم ناشی از فشار بر نخاع یا اعصاب را کاهش دهد. اما جراحی نمی‌تواند آرتروز را درمان کند، بنابراین درد آرتریت در ستون فقرات ممکن است ادامه یابد.

• خارهای استخوانی

آسیب ساییدگی ناشی از آرتریت می‌تواند باعث رشد استخوان اضافی روی ستون فقرات شود. به این خارهای استخوانی می‌گویند. آن‌ها می‌توانند به کانال نخاع فشار وارد کنند. بیماری پاژه همچنین می‌تواند باعث رشد استخوان اضافی روی ستون فقرات شود.

• فتق دیسک

دیسک‌ها بالشتک‌های نرمی هستند که به عنوان ضربه‌گیر بین استخوان‌های ستون فقرات شما عمل می‌کنند. اگر بخشی از مواد نرم داخلی دیسک به بیرون نشت کند، می‌تواند به نخاع یا اعصاب فشار وارد کند. در مقاله دیسک کمر می‌توانید بیشتر راجع به علل و روش‌های درمان آن بخوانید.

• رباط‌های ضخیم؛ علت فشار به کانال نخاعی

طناب‌های قوی که به نگه داشتن استخوان‌های ستون فقرات شما کمک می‌کنند، به مرور زمان سفت و ضخیم می‌شوند. رباط‌های ضخیم می‌توانند به کانال نخاع فشار وارد کنند.

• تومورها؛ علت اتفاقی تنگی کانال نخاعی

به ندرت، تومورها می‌توانند در داخل کانال نخاعی ایجاد شوند. اما در مواردی که در این فضا توموری ایجاد شود، باعث تنگ شدن فضای کانال شده و بر نخاع فشار وارد می‌کند.

• آسیب‌های ستون فقرات؛ علت تنگی کانال نخاعی در جوانان

تصادفات رانندگی و سایر آسیب‌ها می‌توانند باعث شکستگی یا جابجایی استخوان‌های ستون فقرات شوند. تورم بافت مجاور درست پس از جراحی کمر نیز می‌تواند بر نخاع یا اعصاب فشار وارد کند.

زنگ خطرهای تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی اغلب بدون علامت است‌. شروع علائم تنگی کانال نخاعی این عارضه کاملا به آرامی است، با گذشت زمان بدتر می‌شوند. علائم بستگی به این دارد که کدام قسمت از ستون فقرات تحت تاثیر قرار گرفته است.

تنگی ستون فقرات در ناحیه کمر می‌تواند باعث درد یا گرفتگی در یک یا هر دو پا شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که برای مدت طولانی بایستید یا زمانی که راه می‌روید. هنگامی که به جلو خم می‌شوید یا می‌نشینید، علائم بهتر می‌شوند. علائم تنگی کانال نخاعی گردنی شامل بی حسی، گردن درد، مشکلات روده یا مثانه، مشکلات راه رفتن و تعادل، گزگز یا ضعف در دست و پا است.

1. وجود مشکل در راه رفتن یکی از علائم تنگی مجرای نخاعی است. این عارضه موجب می‌شود نخاع فشرده شده و در زمان راه رفتن حفظ تعادل با دشواری همراه باشد.
2. ضعف عضلات پا نیز از دیگر اثرات تنگی کانال نخاعی است که در راه رفتن اختلال ایجاد می‌کند.
3. درد، بی‌حسی و ناراحتی در پاها علامت دیگری است که خبر از تنگی کانال نخاع دارد. اغلب در هنگام ایستادن ،راه رفتن و خم شدن به عقب، پا دچار درد یا بی‌حسی می‌شود.
4. استراحت و خم شدن به جلو می‌تواند به بهبود چنین دردی کمک کند.
5. درد سیاتیک یکی از رایج‌ترین علائم این بیماری است. ممکن است این درد عصبی در باسن، کمر یا بخش‌های مختلف پا احساس شود. محل درد به موقعیت رشته‌های عصبی که آسیب دیده‌اند بستگی دارد.
6. تنگی کانال نخاعی احتمال دارد به بروز احساس درد، بی‌حسی، مور مور یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها، گردن یا شانه‌ها منجر شود.
7. علائم این بیماری در زنان به کاهش قابلیت‌های دست در انجام فعالیت‌هایی که نیازمند ظرافت بالا هستند اختصاص دارد. ناتوانی در انجام کارهایی چون نوشتن، بستن بند کفش، بستن دکمه لباس و… می‌تواند نشان از ابتلا به این عارضه داشته باشد. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که نخاع و اعصاب در بخش گردن تحت فشار قرار بگیرند.

چگونه بفهمیم تنگی کانال نخاعی داریم؟

هنگام مواجهه با این سوال که چگونه بفهمیم تنگی کانال نخاع داریم، توجه به علائم اولین چیزی است که به ذهن ما می‌رسد. در حقیقت اولین قدم برای تشخیص تنگی کانال نخاعی بررسی علائم و نشانه‌هایی است که می‌توانند خبر از وجود این بیماری داشته باشند.
پزشک برای تشخیص تنگی مجرای نخاعی ابتدا سابقه پزشکی بیمار را کاملا بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی جامعی را انجام می‌دهد. سپس در مورد علائم، عوامل تاثیرگذار بر تشدید یا تسکین آن‌ها و مدت زمان بر‌وز علائم برای درمان تنگی کانال نخاعی سوال می‌کند. برای تعیین شدت عارضه و این که آیا بیمار در نقاط خاصی از بدن دچار درد یا ضعف است، حتما باید معاینه بالینی انجام شود .
هیچ تست آزمایشگاهی وجود ندارد که بتوان با اتکا بر آن ابتلا به تنگی کانال نخاعی را تایید یا رد کرد. اما این آزمایش‌ها در تشخیص علت‌های غیرمعمول اختلال و نقص عملکرد نخاع و ریشه‌های عصبی کاربرد دارند. ایت تست‌ها عبارتند از:

• گرفتن عکس ام ار ای
• تصویربرداری با سی تی اسکن
• تصویربرداری با اشعه ایکس

با کمک یکی از این روش‌ها که معمولا CT یا MRI است، پزشک مشکل و محل عارضه را تشخیص می‌دهد.

تنگی کانال نخاعی در زنان

براساس مطالعه ای که نتایج آن در وب سایت پزشکی hopkinsmedicine منتشر شد، مشخص شد که زنان بیش از مردان در ریسک ابتلا به عارضه تنگی کانال نخاعی هستند. اما چرا؟ برای پاسخ به این سوال باید یک بار دیگر مرور کنیم که علت تنگی کانال نخاعی چه مواردی هستند. یکی از مهم ترین علل ایجاد تنگی کانال نخاعی ایجاد تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات است. اما طی مطالعه ای که در نتایج آن در سایت پزشکی national institute of health منتشر شد، مشخص شد مردان بیشتر از زنان در معرض تغییرات دژنراتیو ستون فقرات قرار دارند! پس این سوال مطرح می شود که چرا زنان بیش از مردان به تنگی کانال نخاعی مبتلا می شوند؟

شاید بتوان این موضوع را این گونه تحلیل کرد که تغییرات دژنراتیو ستون فقرات فقط شامل فرسایش طبیعی دیسک ها و مهره ها نیست. درواقع آرتروز به عنوان یک عارضه پیشرونده می تواند در ستون فقرات و دیسک های بین مهره ای فرسایش ایجاد کند. آرتروز در زنان شایع تر از مردان است. به همین دلیل شاید بتوان گفت احتمال بالاتر ابتلا زنان به تنگی کانال نخاعی با احتمال ابتلا به آرتروز در ارتباط است.

از سوی دیگر زنان پس از یائسگی دچار تغییرات هورمونی می شوند؛ هورمون استروژن پس از یائسگی بشدت کاهش پیدا می کند و با کاهش استروژن تراکم استخوانها بتدریج کاهش پیدا می کند. البته کاهش هورمون استروژن علاوه بر تراکم استخوانی بر بافت غضروفی و مفصلی نیز تاثیر می گذارد. با کاهش تراکم استخوانی، استخوان ستون مهره و همچنین مفاصل بین آنها نیز به تدریج دچار فرسایش می شوند و ریسک ابتلا به تنگی نخاعی را افزایش می دهند.

زنان به طور متوسط کانال نخاعی کوچکتری دارند! این موضوع که زنان دارای آناتومی متفاوتی نسبت به مردان هستند می تواند در توجیه متفاوت بودن احتمال ابتلا به نوع خاصی از بیماری ها کارآمد باشد. زنان نسبت به مردان کانال نخاعی کوچکتری دارند و شاید به همین دلیل ریسک تنگی کانال نخاعی در آنها بالاتر باشد.

آیا تنگی کانال نخاعی درمان دارد؟

تنگی کانال نخاعی درمان قطعی ندارد اما می توان آن را کنترل کرد و از شدت علائم کاست. درمان تنگی کانال نخاعی با توجه به شدت علائم و میزان محدودیت فعالیت‌های روزانه در اثر این بیماری انجام می‌شود. در ادامه به معرفی چند روش درمانی می‌پردازیم که پزشک با توجه به میزان درد از آن‌ها بهره می‌گیرد.

• درمان‌های غیرجراحی: در مواجهه با درد ملایم تا متوسط بیشتر به روش‌های درمانی محافظه کارانه و نگهدارنده، مانند مصرف دارو، فیزیوتراپی تنگی کانال نخاعی، تزریق استروئید، کشش ستون فقرات، لیزردرمانی و ماساژ، برای درمان تنگی کانال نخاعی روی آورده می‌شود.
• درمان دارویی: داروهای کاهش درد و علائم تنگی کانال نخاعی، شامل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تشنج و مواد افیونی هستند.
• استفاده از کمربند طبی: در برخی موارد می توان برای کاهش درد ناشی از تنگی کانال از کمربندهای طبی استفاده کرد. برخی از انواع کمربند طبی مثل کمربند پلاتینر به دلیل دارا بودن امواج درمانی در گروه دستگاه فیزیوتراپی خانگی قرار می گیرند که استفاده از آنها می تواند منجر به تسکین و درمان فوری درد بیمار شوند.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی کمر یکی از روشهای موثر درمان غیرتهاجمی تنگی کانال نخاعی است. فیزیوتراپی در تسکین درد کانال نخاعی شامل اصلاح حرکت، ورزش و بازآموزی حرکاتی است که در طی روز بارها آن را انجام می دهیم.
• اولتراسوندتراپی: امواج اولتراسوند از طریق ارسال گرما و انرژی به بافت ها سبب افزایش اکسیژن رسانی و خونرسانی به ناحیه می شود.
• تزریق استروئید: ریشه‌های عصبی در نقاطی که به علت تنگی کانال نخاعی نیشگون گرفته می‌شوند تحریک شده و متورم می‌شوند. تزریق یک داروی استروئیدی به فضای اطراف عصب تحت فشار قادر است به کاهش التهاب و تسکین بخشی از درد کمک کند.
• عمل جراحی تنگی کانال نخاعی: عمل‌های جراحی برای ایجاد فضای بیشتر در کانال نخاعی شامل روش لامینکتومی (برداشتن لامینا)، روش لامینوتومی (برداشتن بخشی از لامینا) و روش لامینوپلاستی (سوراخ کردن لامینا) است.

بهترین درمان خانگی برای تنگی کانال کمر

تنگی کانال نخاعی عارضه ای است که برگشت پذیر نیست. به این معنی که باریک شدن هر بخش از کانال نخاعی با هیچ روشی باز نمی شود مگر آنکه فرد تحت عمل جراحی قرار بگیرد. درمان‌های خانگی که بعد از بروز علائم تنگی کانال نخاعی تاثیر دارند شامل موارد زیر است:

• کاهش وزن: از دست دادن وزن اضافی می‌تواند با برداشتن مقداری استرس از ناحیه کمر، درد را کاهش دهد.
• ورزش: تمرینات کششی و تقویتی به کاهش علائم کمک می‌کنند. برای مشاهده انواع ورزش تنگی کانال نخاعی کلیک کنید.
• درمان دارویی: استفاده از داروهای مسکن و ضدالتهاب غیراستروئیدی موسوم به NSAIDها
• گرما و سرما درمانی: استفاده از کمپرس سرد و گرم سبب کاهش تورم و افزایش گردش خون می شود.
• یوگا: تمرینات کششی ملایم یوگا مثل حرکت کبری سبب افزایش انعطاف پذیری و تسکین درد بیمار می شود.
• درمان های گیاهی: استفاده از روغن های گیاهی (سیاه دانه، بادام تلخ و گل سرخ) و همچنین دمنوش های ضد التهاب مثل شاه تره و بومادران بهترین راهکارهای درمان گیاهی برای تسکین علائم هستند.
• طب سوزنی: طب سوزنی با تحت تاثیر قرار دادن نقاط خاصی از بدن به نام نقاط جی منجر به تسکین انواع درد در بدن می شود.
• پیاده روی: پیاده روی منجر به تقویت عضلات شکم و کمر می شود. پیاده روی با افزایش انعطاف پذیری بدن شده و منجر به تسکین درد در بیمار می شود. البته پیاده روی های طولانی در سطح سخت به هیچ وجه برای بیماران تنگی کانال نخاعی مناسب نیست. در این مطلب با موضوع نحوه پیاده روی برای تنگی کانال نخاعی آشنا شوید.
• درمان دستی: درمان دستی یا کایروپراکتیک کمر یکی از روشهای موثر در تسکین درد کمر است. در روش درمان کایروپراکتیک یا دستکاری ستون فقرات درمانگر سعی می کند با فشار بر ناحیه ستون فقرات در جهت خاص هر گونه عدم تعادل در این ناحیه را رفع کند. به این ترتیب عصب های فشرده آزاد می شوند و درنتیجه بیمار درد و فشار کمتری را احساس خواهد کرد.

آیا تنگی نخاع خطرناک است و باید سریع درمان شود؟

یکی از مهمترین پرسش‌ها در ارتباط با عارضه تنگی کانال نخاعی، عوارض و تاثیراتی است که این عارضه بر سلامتی و کیفیت زندگی فرد خواهد داشت. بسیار مهم است که بدانیم آیا تنگی نخاعی خطرناک است یا نه؟ در پاسخ باید گفت که اگرچه تنگی کانال نخاعی به خودی خود یک عارضه تهدید کننده زندگی محسوب نمی شود، اما می تواند اثرات نامطلوبی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد.

شدت عوارض بیماری تنگی کانال نخاعی در افراد متفاوت است؛ درواقع درحالیکه برخی از افراد ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند، برخی دیگر از بیماران ممکن است درگیر علائم خفیفی مانند گزگز در اندام های تحتانی و یا علائم بسیار شدید مثل بی اختیاری ادراری شوند.

در صورت بی‌اعتنایی و نادیده گرفتن تنگی نخاعی، امکان پیشرفت آن و در نتیجه بروز عوارض جدی وجود خواهد داشت. ولی به طور کلی این بیماری خطرناکی نیست و بیشتر کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مشکلاتی چون کمر درد، پا درد، درد گردن، ناتوانی نسبی در راه رفتن و در موارد نادر بی‌اختیاری مثانه و روده از جمله عوارض تنگی کانال نخاعی به شمار می‌رود. در صورت عدم درمان مشکلات متعدد شامل موارد زیر ممکن است برای بیمار ایجاد شود:

• سندروم دم اسبی: سندروم دم اسبی عارضه ای است که در اثر فشار شدید بر رشته های عصبی انتهای ستون فقرات ایجاد می شود. رشته عصب هایی که به دلیل شباهت به دم اسب به این نام معروف هستند مسئول کنترل ادرار و حرکت پایین تنه هستند. وقتی به دلیل فشردگی عصب ها قادر نباشند پیام ها را به درستی انتقال دهند فرد به بی اختیاری ادراری و یا اشکال در حرکت دادن اندام تحتانی مبتلا می شود.
• نقص عصبی پیش رونده: فشردگی طولانی مدت عصب های نخاعی منجر به نقص عصبی پیش رونده می شود. به این معنی که با ضعف حاصل از عدم انتقال صحیح پیام های عصبی اندام ها به مرور ضعیف می شوند و ضعف عضلانی خود عاملی برای تشدید عارضه خواهد بود. در موراد شدید بیمار ممکن است به فلج دائمی مبتلا شود.
• کاهش دامنه حرکت: تنگی کانال نخاعی بشدت بر عملکرد فرد تاثیر می گذارد. درواقع دردهای کانال نخاعی به این دلیل که عصببی هستند متمرکز به نقطه خاصی در بدن نیست و می تواند کل پایین تنه و حتی گردن و دست ها را نیز با ضعف، درد و مشکل در حرکت روبرو کند.

یادداشت پایانی

علائم تنگی کانال نخاعی در اکثر بیماران احساس درد شدید در ناحیه کمر از نوع مکانیکی است یعنی با فعالیت بدتر و با استراحت بهتر می‌شود. در اکثر موارد درد به کمر، باسن و پشت ران سرایت می‌کند و گاهی به زیر زانو و ساق پا تیر می‌کشد. علائم این بیماری در جوانان بیشتر به صورت درد سیاتیک ظاهر می‌شود. مشکل در راه رفتن و ضعف عضلات پا نیز از دیگر علائم تنگی مجرای نخاعی به شمار می‌روند.

پرسش و پاسخ در مورد تنگی کانال نخاعی

1.درمان قطعی تنگی کانال نخاعی چیست؟

تنگی کانال نخاعی درمان قطعی ندارد ولی با روشهای متعددی می توان علائم بیماری را تا حد زیادی مدیریت کرد.

2.آیا تنگی کانال نخاعی یک بیماری خطرناک است؟

افرادیکه به تنگی کانال نخاعی مبتلا هستند بی حسی، ضعف و یا گرفتگی پا و مشکل در کنترل ادرار پیدا می کنند. به همین دلیل درمان بیماری و پیگیری آن بشدت توصیه می شود.

3.بهترین درمان تنگی کانال نخاعی چیست؟

عمل جراحی لامینکتومی که شامل برداشتن استخوان لامینا مهره است به بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی به شدت کمک می کند.

منبع: مایاکلینیک