درد دنبالچه؛ بررسی علت، علائم و روش های درمان

دنبالچه، استخوانی کوچک و مثلثی شکل است که در انتهایی ترین بخش ستون فقرات و زیر ساکروم (استخوان خاجی)  یا همان استخوان لگن قرار دارد و دارای 3 تا 5 مهره است. دنبالچه موقع نشستن به بدن کمک می کند ثبات داشته و وزن بدن را حفظ کند. این استخوان دارای خمیدگی در انتهای ستون فقرات است و برخلاف کوچکی آن نقش مهمی در حرکت، ثبات و حمایت از اندام های تحتانی بر عهده دارد. درد دنبالچه که به نام کوکسیدینیا نیز شناخته می‌شود ناشی از آسیب به استخوان دنبالچه در اثر نشستن طولانی و یا صدمات دیگر انحنای طبیعی خود را از دست بدهد این ناحیه که شامل 3 تا 5 استخوان است دچار التهاب و درد می شود. درد دنبالچه ممکن است منجر به مشک در راه رفتن، دفع مدفوع و به خصوص نشستن روی سطح سفت شود. درمان درد دنبالچه شامل استفاده از روش های درمان خانگی و روش های کم تهاجمی آغاز می شود و در صورت عدم مشاهده بهبود روش های تهاجمی تر مثل جراحی دنبالچه مورد نیاز است.

علت درد دنبالچه چیست؟

درد دنبالچه، ناشی از عوامل مختلفی بوده که شایع‌ترین آن‌ها، آسیب یا ضربه به ناحیه دنبالچه است. به این شکل که ممکن است فرد موقع انجام فعالیت‌های ورزشی، سر خوردن یا موارد دیگر، دچار سقوط مستقیم روی ناحیه استخوان دنبالچه شود. دلایل دیگر عبارتند از نشستن طولانی مدت روی سطوح سخت، فشار مکرر روی دنبالچه در اثر فعالیت‌هایی مانند دوچرخه سواری یا پارو زدن، ضربه‌های ناشی از زایمان، چاقی یا حتی تغییرات دژنراتیو در ستون فقرات ممکن است منجر به آسیب به دنبالچه شود. در برخی موارد، شرایطی مانند کوکسیدینیا (التهاب دنبالچه) یا فشردگی عصب در قسمت پایین کمر، نیز می‌تواند منجر به درد دنبالچه شود. در زیر نگاهی به مهم‌ترین و رایج‌ترین علت درد دنبالچه، خواهیم داشت.

بیشتر بخوانید: درد پایین کمر

شکستگی و یا آسیب دنبالچه

شکستگی دنبالچه یا آسیب به استخوان این ناحیه، معمولا ناشی از ضربه مستقیم به دنبالچه، مانند سقوط شدید یا ضربه تصادف و موارد مشابه، خواهد بود. علائم شکستگی یا آسیب دنبالچه، شامل درد و حساسیت موضعی در پایه ستون فقرات، به ویژه هنگام نشستن یا حرکت است. در برخی موارد، درد ممکن است به کمر یا باسن کشیده شود. اگر مشکوک به شکستگی یا آسیب دنبالچه هستید، ضروری است که برای تشخیص دقیق و دنبال کردن یک برنامه درمانی مناسب با یک پزشک متخصص یا ارتوپد، مشورت کنید.

تغییر آناتومی بدن

درد دنبالچه ناشی از تغییرات در آناتومی بدن، ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند وضعیت نامناسب بدن، افزایش وزن، بارداری، افزایش سن یا شرایطی مانند التهاب دنبالچه باشد. این تغییرات، در اغلب مواقع منجر به افزایش فشار روی استخوان دنبالچه و درد و ناراحتی در ناحیه آن، می‌شود.

ایجاد خار استخوانی دنبالچه

خار استخوانی دنبالچه، زائده‌ای استخوانی است که در بخش انتهایی دنبالچه، به وجود می‌آید و به نام استئوفیت دنبالچه نیز شناخته می شود. رشد این زائده در بخش انتهایی استخوان دنبالچه، باعث بروز درد و ناراحتی در ناحیه خواهد شد. در صورتی که خار استخوانی دنبالچه به وجود آمده باشد، فرد علائمی چون درد موقع نشستن یا بلند شدن از وضعیت نشسته، درد موقع دفع و همین طور رابطه جنسی را تجربه می‌کند. لازم به ذکر است که علت رشد خار استخوانی دنبالچه، معمولا به عواملی چون آرتروز، عفونت، ضربه و مشکلات اسکلتی چون اسکولیوز، وابستگی دارد.

بیشتر بخوانید: زانوبند زاپیامکس

آرتریت استخوان دنبالچه

آرتریت استخوان دنبالچه، یک وضعیت التهابی است که باعث بروز درد، تورم و محدودیت حرکت در منطقه دنبالچه، خواهد شد. در این وضعیت، استخوان‌ها و بافت‌های اطراف دنبالچه، به دلیل التهاب موضعی به وجود آمده، تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرند. عواملی مانند افزایش سن، آسیب مسقیم، وضعیت نامناسب نشستن و موارد مشابه، ممکن است این عوارض را تشدید کند.

عفونت استخوان دنبالچه

عفونت دنبالچه که به عنوان کوکسیدینیا نیز شناخته می شود، التهاب یا عفونت دنبالچه، که استخوان مثلثی کوچک در پایین ستون فقرات است. این می تواند توسط عوامل مختلفی مانند ضربه، فشار مکرر یا عفونت باکتریایی ایجاد شود. علائم ممکن است شامل درد و حساسیت در ناحیه دنبالچه، مشکل در نشستن یا حرکت، و تورم باشد. درمان معمولاً شامل اقدامات محافظه کارانه مانند داروهای ضد درد، درمان سرد یا گرم و اصلاح شیوه زندگی است. در برخی موارد، در صورت وجود عفونت باکتریایی زمینه ای، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود.

درمان‌ درد دنبالچه

خوشبختانه درد دنبالچه معمولا با روش های کم تهاجمی صورت می گیرد. درواقع درد دنبالچه معمولا با رفع عامل آسیب زا و کاهش فشار مستقیم وارد شده بر آن بهبود می یابد. به طور کلی درمان های درد دنبالچه شامل مصرف داروهای ضدالتهاب، کمپرس سرد و گرم، استفاده از بالشت دارای حفره برای نشستن، فیزیوتراپی، اصلاح شیوه زندگی، تزریق و درنهایت درمان به روش جراحی است.

بیشتر بخوانید: درمان کمر درد بدون جراحی

مصرف داروهای ضدالتهاب

استفاده از داروهای ضد التهابی در بسیاری از موارد می تواند به کاهش درد دنبالچه کمک کند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن، می توانند به کاهش التهاب و تسکین درد مرتبط با عفونت دنبالچه یا کوکسیدینیا کمک کنند. این داروها با مهار تولید برخی مواد شیمیایی در بدن که باعث التهاب و درد می شوند به کاهش ناراحتی و بهبود تحرک کمک می کنند.

کمپرس سرد و گرم

کمپرس سرد و گرم منجر به تسکین موقت و کاهش التهاب درد دنبالچه می شود. سرما باعث انقباض رگ ها می شود و درنتیجه تورم کاهش پیدا می کند. می توانید روزانه چند نوبت هر بار به مدت 15 تا 20 دقیقه از کمپرس سرد استفاده کنید. از سوی دیگر کمپرس گرم باعث افزایش خونرسانی و بهبود گردش خون در ناحیه استخوان دنبالچه می شود. البته دقت داشته باشید که استفاده بیش از 15 تا 20 دقیقه از کمپرس گرم می تواند اثرات معکوس داشته باشد. جالب است بدانید که برای تسکین درد دنبالچه فرد ممکن است با کمپرس گرم و یا سرد تسکین پیدا کند به همین دلیل انتخاب بین آنها به خود بیمار بستگی دارد.

استفاده از بالشت

استفاده از بالشت هایی که در مرکز حفره دارند و به اصطلاح به آنها بالشت های دوناتی شکل گفته می شود سبب کاهش فشار بر استخوان دنبالچه می شوند. قرار دادن بالشت مستقیم زیر باسن به خصوص در هنگام کار با کامپیوتر می تواند تا حد زیادی فشار را از این ناحیه بردارد. با این حال استفاده از بالشت به این معنا نیست که می توانید هر طور که می خواهید بنشینید! سعی کنید صاف بنشینید و تکیه دهید؛ این وضعیت سبب توزیع مناسب وزن می شود و فشار بر دنبالچه را کاهش می دهد.

اصلاح وضعیت نشستن

از آن جایی که یکی از عوامل موثر در بروز درد دنبالچه، وضعیت نامناسب موقع نشستن است، اصلاح وضعیت نشستن، به عنوان نخستین راه حل درمانی، شناخته می‌شود. اصلاح وضعیت نشستن، به کاهش درد دنبالچه و پیشگیری از تشدید آن، کمک خواهد کرد. حتما برای نشستن مناسب، از صندلی با پشتی بلند، استفاده کند تا گودی کمر شما را پر کرده و ستون فقرات را در وضعیت صاف و طبیعی، نگه دارد. به علاوه حتما از نشستن برای طولانی مدت، پرهیز کنید. لازم است که پس از هر 30 دقیقه یکبار، از جای خود بلند شوید و قدم بزنید. ارتفاع صندلی نیز باید طوری باشد که زانوها و لگن شما، در یک سطح قرار بگیرند.

فیزیوتراپی درد دنبالچه

جلسات فیزیوتراپی به روش های مختلف می تواند سبب تسکین درد بیمار شود. درواقع یک فیزیوتراپ ضمن تقویت عضلات و کاهش فشار وارد شده بر استخوان دنبالچه به بیمار آموزش می دهد که چگونه فشار در عضلات کف لگن را رها کنید. از مهم ترین روش هایی که فیزیوتراپی در تسکین درد بیمار موثر است می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درمان دستی: از طریق روش درمانی فیزیوتراپی شامل درمان دستی تحریک ملایمی در اطراف استخوان دنبالچه انجام می شود که درنتیجه آن مفصل بیمار تحرک بیشتری پیدا می کند و درد کاهش می یابد.
• تمرینات تقویتی و کششی: تقویت عضلات اطراف استخوان دنبالچه باعث کاهش فشار بر استخوان می شود و درنتیجه بیمار درد کمتری را احساس خواهد کرد.
• اصلاح وضعیت بدن: اصلاح وضعیت بدن می تواند کمک بزرگی به افرادی بکند که با درد دنبالچه درگیر هستند. پزشک در این مرحله نحوه صحیح نشستن، ایستادن و حرکت کردن را به منظور کاهش فشار بر روی دنبالچه به بیمار آموزش می دهد.

جراحی دنبالچه

به طور معمول، جراحی برای درمان درد دنبالچه، به عنوان آخرین راه حل در نظر گرفته می‌شود. در واقع زمانی که دیگر روش‌های درمان مثل استراحت کردن، فیزیوتراپی و … موثر نباشند، احتمالا پزشک با بررسی وضعیت بیمار، جراحی را پیشنهاد خواهد داد. انواع جراحی برای درمان درد دنبالچه، کوکسیژکتومی، دنبالچه تراشی و رهاسازی لیگامان دنبالچه هستند.

• کوکسیژکتومی: در این روش، استخوان دنبالچه به طور کامل یا جزئی، برداشته خواهد شد.
• دنبالچه تراشی: در این تکنیک جراحی، زائده‌های استخوانی دنبالچه، تراشیده می‌شوند.
• رهاسازی لیگامان دنبالچه: در این تکنیک جراحی، لیگامان‌هایی که دنبالچه را به لگن وصل می‌کنند، آزاد خواهند شد و درد کاهش بسیار زیادی می‌یابد.

لیگامان دنبالچه، نوارهای ضخمی از بافت هستند که استخوان دنبالچه را به لگن متصل می‌کنند.

ورزش‌ درد دنبالچه

ورزش برای کاهش درد دنبالچه و جلوگیری از تشدید آن، یک روش موثر و غیرتهاجمی به حساب می‌آید. با این حال، باید در انتخاب نوع و شدت ورزش مناسب، دقت زیادی به خرج داد. حتما با حرکات کشش ملایم شروع کنید و قبل از انجام هر نوع ورزشی، عضلات خود را گرم کنید. این کار، به بالا رفتن میزان انعطاف پذیری بدن و کاهش خطر آسیب دیدگی، کمک می‌کند. به علاوه از حرکات تشدیدکننده درد، پرهیز کنید و اگر مشاهده کردید که موقع ورزش کردن، بخش دنبالچه شما، درد بیشتری گرفت؛ ورزش را متوقف کنید. به تدریج، شدت و مدت تمرینات ورزشی خود را افزایش دهید.

بیشتر بخوانید: ورزش کمر درد

ورزش‎‌های مناسب درد دنبالچه

از جمله ورزش‌های مناسب برای تسکین درد دنبالچه، موارد زیر را داریم:

• پیاده‌روی: پیاده‌روی، یک ورزش ملایم و البته کم تاثیر است که به مرور زمان، به کاهش درد دنبالچه، کمک خواهد کرد. به علاوه پیاده‌روی، باعث بهبود گردش خون شده و با خونرسانی بهتر به ناحیه دنبالچه، تسکین درد سریع‌تری، خواهد داشت.
• شنا: شنا کردن یک ورزش عالی برای کل بدن است که به تقویت عضلات و بهبود انعطاف‌پذیری بدون فشار بر دنبالچه، کمک می‌کند.
• یوگا: یوگا، به تقویت عضلات لگن و بهبود انعطاف‌پذیری ستون فقرات، منجر می‌شود.
• تمرینات کگل: تمرینات کگل، عضلات لگن را تقویت کرده و به ثبات دنبالچه و کاهش درد، کمک می‌کند.

تمرینات کششی درد دنبالچه

از جمله تمرینات کششی مناسب برای تسکین درد استخوان دنبالچه، موارد زیر قابل توجه هستند:

• کشش عضلات همسترینگ: در حالت ایستاده، به سمت جلو خم شوید و سعی کنید تا انگشتان پاهای خود را لمس کنید. برای مدت 30 ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی بلند شوید.
• کشش عضلات پیریفورمیس: به پشت روی زمین دراز بکشید و زانوی راست خود را خم کنید. سپس پای چپ خود را روی ران راست، قرار دهید و مچ پای چپ را روی زانوی راست، بگذارید. با دست چپ، زانوی راست را به سمت قفسه سینه خود بکشید. برای مدت 30 ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس با سمت دیگر بدن خود، این حرکت را تکرار کنید.
• کشش عضلات گلوتئال: به پشت روی زمین دراز بکشید و زانوها را خم کنید. پای راست خود را روی ران چپ قرار دهید و مچ پای راست را روی زانوی چپ بگذارید. با دست چپ، زانوی راست را به سمت قفسه سینه خود بکشید. برای مدت 30 ثانیه در این حالت بمانید و سپس با سمت دیگر بدن خود، این حرکت را تکرار کنید.

گاهی اوقات ممکن است یکی از این روش‌های درمانی برای درد دنبالچه، به تنهایی کفایت کرده یا این که ناچار باشید از چندین روش در کنار هم، استفاده کنید. این البته به تشخیص پزشک نیز بستگی دارد.

پرسش و پاسخ در مورد درد دنبالچه

1.چه چیزی باعث درد دنبالچه می‌شود؟

درد دنبالچه، ناشی از عوامل مختلفی چون ضربه و زمین خوردن، زایمان، آسیب‌های فشاری مکرر، وضعیت نامناسب بدن یا شرایطی مانند کوکسیدینیا (التهاب دنبالچه) است.

2.علائم شایع درد دنبالچه کدامند؟

علائم شایع درد دنبالچه، شامل درد و حساسیت موضعی در ناحیه دنبالچه، ناراحتی موقع نشستن طولانی مدت، درد موقع حرکات روده یا مقاربت جنسی و افزایش درد موقع تغییر وضعیت است.

3.چه زمانی باید برای درد دنبالچه، به پزشک مراجعه کرد؟

اگر درد دنبالچه، با وجود اقدامات محافظه کارانه، ادامه یافته یا با گذشت زمان بدتر شد، لازم است که حتما به پزشک مراجعه شود.