دوران بارداری به دلیل تغییرات متعدد در بدن با مشکلات متعددی همراه است و یکی از این موارد کمر درد بارداری است. تقریبا نیمی از زنان باردار به درجاتی از کمر درد بارداری مبتلا می شوند اما چرا؟ کمر درد در دوران بارداری را می توان به تغییرات فیزیکی بدن مادر، تغییرات هورمونی (افزایش هورمون ریلکسین)، تغییرات خلق و خو و تغییر در میزان و کیفیت فعالیت های بدنی مادر مرتبط دانست. در ادامه سعی داریم به بررسی هر یک از این موارد بپردازیم.
علت درد کمر در بارداری
کمر درد بارداری یکی از شایع ترین انواع کمر درد زنان در میان خانم های باردار در دوران بارداری، به ویژه در مراحل اولیه، تجربه می شود. طی بارداری، رباطهای بدن شما به طور طبیعی نرمتر شده و کشیده میشوند تا برای زایمان آماده شوید. این فرآیند میتواند باعث ایجاد فشار روی مفاصل کمر و لگن شده و منجر به کمردرد شود. علت درد کمر در بارداری میتواند مختلف باشد. در ادامه ما تمامی دلایل درد کمر در بارداری را مورد بررسی قرار میدهیم:
سندروم گرفتگی وریدی در لگن
در برخی از افراد باردار در هنگام خواب بیمار درد بسیار شدیدی را احساس می کند. اما چرا؟ برخی از پزشکان معتقد هستند که درد پایین کمر ناشی از بزرگ شدن رحم و وارد کردن فشار بیش از حد به لگن (احتقان وریدی لگن) و ستون فقرات می شود.
تغییرات هورمونی
هورمون های بارداری مانند ریلکسین باعث شل شدن رباط ها و مفاصل می شوند که می تواند به ناپایداری ستون فقرات و کمردرد منجر شود. تغییرات هورمونی در بارداری به طور غیرمستقیم میتواند باعث کمردرد شود. هورمون های اصلی که در این امر نقش دارند عبارتند از:
- پروژسترون؛ هورمون موثر در بارداری: سطح پروژسترون در دوران بارداری به طور قابل توجهی افزایش می یابد. این هورمون باعث شل شدن عضلات و رباط ها در سراسر بدن، از جمله عضلات و رباط های کمر و لگن می شود. شل شدن عضلات و رباط ها می تواند ثبات و انعطاف پذیری ستون فقرات را کاهش دهد و به کمردرد منجر شود.
- ریلکسین؛ هورمونی که طی دوران بارداری تولید میشود. هورمون ریلکسین توسط جفت و غدد دیگر در دوران بارداری تولید می شود. ریلکسین باعث شل شدن و کشش رباط ها و مفاصل لگن می شود تا برای زایمان آماده شوند. شل شدن رباط ها و مفاصل لگن می تواند به ناپایداری ستون فقرات کمری و درد در این ناحیه منجر شود. علاوه بر هورمون های ذکر شده، هورمون های دیگر مانند استروژن و کورتیزول نیز می توانند در کمردرد بارداری نقش داشته باشند.
افزایش وزن
افزایش وزن در دوران بارداری، به خصوص در قسمت جلوی بدن، فشار بیشتری بر کمر وارد می کند. افزایش وزن که یکی از علت درد کمر در بارداری است، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر این مشکل تاثثیر خواهد گذاشت:
تاثیرات مستقیم افزایش وزن در بارداری به شکل زیر است:
- با افزایش وزن، فشار بیشتری بر ستون فقرات، به ویژه در ناحیه کمر، وارد می شود.
- این فشار اضافی باعث کشیدگی عضلات و رباط های کمر شده و سبب ایجاد درد خواهد شد.
- همچنین، افزایش وزن به خم شدن ستون فقرات به سمت جلو (لوردوز) منجر میشود که به نوبه خود فشار بر کمر را افزایش میدهد.
تاثیرات غیرمستقیم افزایش وزن در بارداری به شرح زیر است:
افزایش وزن باعث به تغییر مرکز ثقل بدن منجر میشود. این تغییر سبب خم شدن ستون فقرات به سمت جلو و افزایش فشار بر کمر میگردد. همچنین، افزایش وزن میتواند باعث ضعیف شدن عضلات شکم شود که عضلات کمر را برای حفظ ستون فقرات در وضعیت مناسب ضعیف تر می کند.
تغییر وضعیت بدن
با بزرگ شدن رحم مرکز ثقل بدن مادر نیز تغییر پیدا می کند و همین امر سبب عضلات کمر مادر را تحت تاثیر قرار دهد. بتدریج بدون اینکه خود فرد متوجه شود بدن شروع به تغییر برای تنظیم مطابق با مرکز تثل جدید می شود. این تغییر سبب ایجاد فشار بیشتر بر ستون فقرات می شود.
مشکلات ستون فقرات قبل از بارداری
مادرانی که پیش از اقدام به بارداری دچار مشکلات ستون فقرات هستند پس از اقدام به بارداری و به دلیل افزایش وزن و وارد شدن فشار بیشتر به ستون فقرات کمر درد بارداری شدیدتری را احساس می کنند. به همین دلیل لازم است قبل از اقدام به بارداری فرد اقدامات لازم جهت رفع منشا کمر درد را اندیشیده باشد.
ضعیف شدن عضلات در بارداری
عضلات شکم از مهمترین نقشها را در حمایت از ستون فقرات ایفا میکنند. در برخی از زنان باردار، عضلات شکم به دلیل کشش بیش از حد، ضعیف خواهد شد. ضعف عضلات شکم میتواند به ناپایداری ستون فقرات و کمردرد منجر شود. از سوی دیگر، هورمونهای بارداری مانند پروژسترون و ریلکسین باعث شل شدن عضلات و رباطها در سراسر بدن میشوند. شل شدن عضلات و رباطها در ناحیه کمر میتواند به ناپایداری ستون فقرات و کمردرد منجر شود.
درمان کمر درد بارداری
راهکارهای مختلفی برای درمان کمر درد بارداری توسط پزشکان و متخصصان پیشنهاد میشود که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت. به طور کلی لازم است که برای درمان کمر درد بارداری، با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین راهکار برای شما در نظر گرفته شود. اما در اغلب موارد روشهای زیر برای بهبود کمر درد بارداری پیشنهاد میگردد:
- ورزش: انجام ورزشهای منظم مانند پیاده روی، شنا و یوگا به تقویت عضلات کمر و کاهش کمردرد کمک خواهد کرد.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی میتواند به کشش عضلات کمر و تقویت عضلات ضعیف کمک نماید.
- ماساژ: ماساژ سبب کاهش تسکین درد و تنش عضلات کمر خواهد شد.
- استفاده از کمربند بارداری: کمربند بارداری به حمایت از کمر میانجامد و کاهش فشار بر ستون فقرات را در پی خواهد داشت.
- استفاده از کمپرس گرم یا سرد: کمپرس گرم یا سرد به تسکین درد و التهاب عضلات کمر کمک خواهد کرد. به جای کمپرس گرم می توان از کمربند پلاتینر استفاده کرد. برای آشنایی و مشاهده قیمت کمربند پلاتینر کلیک کنید.
- داروهای مسکن: در صورت لزوم، پزشک ممکن است داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن را برای تسکین درد تجویز کند.
- استراحت کافی: خواب کافی و استراحت در طول روز به کاهش درد کمک شایانی میکند.
- تغذیه مناسب: مصرف غذاهای سرشار از کلسیم و ویتامین D عضلات و استخوانها را تقویت خواهد کرد.
پیشگیری از کمر درد بارداری
درست است که در بارداری با تغییرات وضعیت بدن رو به رو هستیم و خواه ناخواه تغییرات هورمونی دردهای مختلفی را در بدن ایجاد میکند، اما با بهرهمندی از راهکارهایی میتوانید نسبت به پیشگیری از کمر درد بارداری اقدام کنید:
- ورزش منظم: ورزشهای منظم قبل و در دوران بارداری باعث تقویت عضلات کمر و کاهش خطر کمردرد خواهد شد.
- حفظ وزن سالم: افزایش وزن بیش از حد در دوران بارداری می تواند خطر کمردرد را افزایش دهد.
- حفظ وضعیت مناسب بدن: هنگام ایستادن، نشستن و راه رفتن، صاف بایستید و شانههای خود را به عقب و پایین بکشید.
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید: اگر مجبور به بلند کردن چیزی هستید، از زانوهای خود خم شوید و از خم کردن کمر خود جلوگیری کنید
- از کفشهای مناسب استفاده کنید: کفشهای پاشنه بلند فشار زیادی بر کمر وارد کند. برای پیشگیری از درد کمر در بارداری لازم است که کفشهای مناسب این دوران را تهیه کرده و به پا کنید تا وارد آمدن فشار به کمر جلوگیری نمایید.
آیا کمر درد نشانه بارداری است؟
کمردرد یکی از علائم بارداری باشد، اما به تنهایی نمیتوان آن را به عنوان یک نشانه قطعی در نظر گرفت. دلایل متعددی برای کمردرد در زنان وجود دارد که در ادامه معرفی خواهیم کرد:
- قاعدگی: درد در قسمت پایین کمر قبل یا در طول قاعدگی رخ خواهد داد.
- مشکلات عضلانی و اسکلتی: کشیدگی عضلات، رگ به رگ شدن یا آرتروز میتواند باعث کمردرد شود.
- مشکلات مربوط به ستون فقرات: دیسک کمر یا تنگی کانال نخاعی سبب کمردرد خواهد شد.
- اندومتریوز: این بیماری میتواند باعث درد در لگن و کمر شود.
- سنگ کلیه: سنگ کلیه باعث درد شدید در کمر و پهلو میگردد.
تفاوت کمر درد بارداری و پریودی
کمر درد از علائم مشترک و شایع کمر درد بارداری و کمر درد پریودی است. با این حال، تفاوتهایی بین این دو نوع کمردرد وجود دارد که میتواند به شما در تشخیص علت دردتان کمک کند. تفاوت کمر درد بارداری و پریودی به شرح زیر است:
- شدت درد: کمردرد بارداری معمولا خفیف تا متوسط است، در حالی که کمردرد پریودی میتواند شدیدتر باشد و به گرفتگی عضلات تبدیل گردد.
- محل درد: کمردرد بارداری اغلب در قسمت پایین کمر احساس میشود، در حالی که کمردرد پریودی ممکن است در قسمت پایین کمر یا شکم شکل گیرد.
- زمان درد: کمردرد بارداری به طور کعمول در طول بارداری، به خصوص در مراحل آخر، رخ میدهد. این در حالی است که کمردرد پریودی معمولا 1 تا 2 روز قبل از شروع قاعدگی و در طول قاعدگی ادامه دارد.
- نوع درمان: کمر درد پریودی به انواع درمانهای خانگی مثل استفاده از انواع کمر بند طبی، کمپرس گرم و نوشیدن دمنوش های آرامش بخش موثر است. این درحالیست که کمر درد بارداری معمولا با درمان های خانگی تسکین نمی یابند.
علائم همراه: کمردرد بارداری با علائم دیگری مانند حالت تهوع، استفراغ، خستگی و تکرر ادرار همراه است. اما کمردرد پریودی ممکن است با علائم دیگری مانند نفخ، لکه بینی و تحریک پذیری همراه باشد.
جدول زیر تفاوت کمر درد بارداری و پریودی را بهتر نمایان خواهد کرد:
| ویژگی درد | کمردرد بارداری | کمر درد پریودی |
| شدت | خفیف تا متوسط | شدیدتر، ممکن است به گرفتگی عضلات تبدیل شود |
| محل درد | قسمت پایینی کمر | قسمت پایین کمر یا شکم |
| زمان درد | در طول بارداری، به خصوص در مراحل آخر | 1 تا 2 روز قبل از شروع قاعدگی و در طول قاعدگی |
| علائم همراه با درد کمر | حالت تهوع، استفراغ، خستگی، تکرر ادرار | نفخ، لکه بینی، تحریک پذیری |
چه زمان باید برای کمر درد بارداری به پزشک مراجعه کرد؟
درست است که کمر درد در بارداری معمول و شایع است، اما در برخی از موارد در صورت تشدید زیاد درد و یا بروز سایر علائم، به سرعت به پزشک مراجعه نمایید. این علائم شامل موارد زیر میشود:
- کمردرد شدید یا ناگهانی
- کمردردی که با علائم دیگری مانند تب، لرز، خونریزی واژن یا درد در هنگام دفع ادرار همراه باشد.
- کمردردی که با بی حسی یا ضعف در پاها همراه شود
- کمردردی که با گذشت زمان شدیدتر گردد
- کمردردی که به شما اجازه انجام فعالیتهای روزانه را نمیدهد.
سوالات متداول در مورد کمر درد بارداری
1.آیا موقعیت جنین در کمر درد بارداری نقش دارد؟
اگر جنین در وضعیت خلفی (پشت به مادر) قرار داشته باشد، ممکن است فشار بیشتری بر ستون فقرات و کمر مادر وارد کند، اگر جنین در وضعیت بریچ (پاها به سمت پایین) قرار داشته باشد، ممکن است به عضلات و رباطهای کمر مادر فشار وارد کند. این فشار میتواند به کمردرد و ناراحتی در لگن منجر شود، چرخش جنین در رحم باعث کشش عضلات و رباط های کمر مادر خواهد شد. این کشش به کمردرد موقتی منجر میگردد.
درست است که کمر درد در بارداری معمول و شایع است، اما در برخی از موارد در صورت تشدید زیاد درد و یا بروز سایر علائم، به سرعت به پزشک مراجعه نمایید. این علائم شامل موارد زیر میشود:
2. آیا کمردرد در دوران بارداری طبیعی است؟
بله، کمردرد یکی از شایعترین عوارض بارداری است که حدود ۷۰ درصد زنان باردار را درگیر میکند.
