گرفتگی عضلات (اسپاسم عضلانی) به چه علت اتفاق می افتد؟

عارضه گرفتگی عضلات که به اسپاسم عضلانی نیز معروف است یک عارضه آشنا برای بسیاری از افراد است. به طور کلی گرفتگی عضلات علت شناخته شده قطعی ندارد اما وجود برخی از شرایط می تواند فرد را در ریسک بالاتری از این عارضه قرار دهد؛ کم آبی بدن، از دست دادن الکترولیت خون، کاهش برخی از ویتامین ها (ویتامین های گروه B، D و مواد معدنی ضروری بدن)، ابتلا به برخی از انواع بیماری ها مثل دیابت می تواند ریسک ابتلا به اسپاسم عضلانی را در فرد افزایش دهد. با توجه به علت عارضه اسپاسم عضلانی فرد ممکن است نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشد. با این حال، پیروی از درمانهای خانگی و گیاهی مثل استفاده از کمرس، ماساژ، مصرف دمنوش های ضدالتهاب مثل زنجبیل و همچنین روغن تراپی می تواند درد بیمار را به مراتب کاهش دهد.

گرفتگی عضلات چیست؟

گرفتگی عضلات یا muscle cramps در واقع سفت شدن ناگهانی، غیرمنتظره، غیرقابل کنترل و دردناک یک یا چند عضله است. اقداماتی وجود دارند که می‌توانید برای جلوگیری از اسپاسم عضلات و درمان آن هنگام ایجاد گرفتگی انجام دهید اما این روش‌ها همیشه جواب نمی‌دهند.

برخی از رایج‌ترین انواع گرفتگی عضلات عبارتند از:

• اسپاسم کمر
• اسپاسم بازو
• گرفتگی عضلات پا به‌ویژه ساق و ران
• اسپاسم گردن
• گرفتگی قفسه سینه
• گرفتگی شکم
• اسپاسم قفسه سینه

بیشتر بخوانید: گرفتگی کمر

چه کسانی دچار گرفتگی عضلات می‌شوند؟

اسپاسم عضلات احتمالا برای هر کسی در هر زمانی اتفاق بیفتد. آنها می‌توانند هنگام راه رفتن، نشستن، ورزش یا خواب رخ دهند. برخی از افراد، مستعد ابتلا به اسپاسم عضلات هستند و به طور منظم با هر نوع فعالیت بدنی دچار آن می‌شوند. افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به اسپاسم عضلات هستند عبارتند از:

• تعریق بیش از حد که معمولا در ورزشکاران مشاهده می شود و سبب برهم خوردن تعادل الکترولیت خون می شود.
• زنان باردار به دلیل تغییر متابولیسم بدن، کاهش ویتامین ها و کم تحرکی در معرض اسپاسم قرار دارند.
• افراد بالای ۶۵ سال نیز به دلیل کم تحرکی، ضعف عضلانی و کاهش جذب ویتامین ها و املاح دچار گرفتگی عضلانی می شوند.
• افراد چاق که بدلیل دیابت دچار آسیب عصبی شده اند، افرادیکه مشکلات کلیوی دارند و افرادیکه مشکلات تیروئیدی دارند ریسک بالاتری در ابتلا به انواع اسپاسم عضلانی دارند.
• آسیب های عضلانی و خستگی عضلانی به دلیل ایجاد مشکل در فرآیند انقباض و انبساط عضلانی زمینه ساز اسپاسم عضلانی می شوند.
• کم آبی بدن باعث می شود عضلات به میزان کافی الکترولیت دریافت نکنند. همچنین کم آبی منجر به ایجاد خستگیی عضلانی و درد عضلانی می شود.
• پوشیدن لباس نامناسب بیماری های خاص و شرایط پزشکی که شامل آسیب عصبی (مثل سیاتیک)، آسیب کلیوی، مشکلات تیروئیدی و موارد دیگر است.
• مصرف برخی از داروهابرخی از بیماری‌ها نیاز به استفاده منظم از قرص‌های ادرارآور دارند. این داروها می‌توانند با تعادل مواد معدنی بدن تداخل داشته باشند و به گرفتگی عضلات منجر شوند.
• سوء تغذیه و کاهش برخی از ویتامین ها مثل ویتامین های گروه b، d و حتی ویتامین k می تواند سبب اسپاسم شود. مواد معدنی و ویتامین ها در انتقال پیام های عصبی به ماهیچه ها نقش موثری دارند و به همین دلیل کمبود ویتامین و مواد معدنی می تواند در عملکرد عضلات نقش داشته باشد. در مطلب ویتامین و گرفتگی عضلات بیشتر در این مورد بخوانید.

بیشتر بخوانید: قرص منیزیم و گرفتگی عضلات

آیا گرفتگی عضلات خطرناک است؟

اغلب اوقات، اسپاسم عضلات نگران‌کننده نیست. اما در برخی موارد، گرفتگی عضلانی می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری عصبی زمینه‌ای باشد. این عارضه بر مغز شما تأثیر می‌گذارد. مغز شما به حرکت عضلات کمک می‌کند. هنگامی که حرکات غیرارادی عضلات ناشی از یک بیماری عصبی باشد، به آن دیستونی می‌گویند. اگر گرفتگی عضلات مزمن همراه با علائم دیگری مانند درد، ضعف یا هماهنگی ضعیف عضلات باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند به تعیین اینکه آیا شما یک اختلال عصبی جدی دارید یا خیر کمک کنند.

درمان گرفتگی عضلات

اکثر گرفتگی‌های عضلانی پس از چند ثانیه یا چند دقیقه برطرف می‌شوند. هیچ قرص یا تزریقی وجود ندارد که فورا اسپاسم عضلات را تسکین دهد. اما کارهایی وجود دارند که می‌توانید برای بهبود گرفتگی عضلات انجام دهید. گزینه‌های درمانی عبارتند از:

درمان خانگی گرفتگی عضلات

اگر گرفتگی در عضله‌ها شدید، انجام این اقدامات در خانه شاید به شما کمک کنند:

• کشش:عضله‌ای که دچار گرفتگی شده را کشیده و به آرامی مالش دهید. برای گرفتگی ساق پا، این ناحیه را صاف نگه دارید، سپس پای خود را بالا بیاورید و به سمت صورت‌تان بکشید. همچنین سعی کنید روی پایی که دچار گرفتگی شده بایستید و آن را محکم فشار دهید. این کار به کاهش گرفتگی در پشت ران نیز کمک می‌کند. برای گرفتگی عضلات جلوی ران، سعی کنید پای خود را به سمت باسن‌تان بکشید. برای ثابت نگه داشتن خود به صندلی بچسبید.
• گرم یا سرد کردن موضع: ناحیه‌ای که دچار گرفتگی شده را گرم یا سرد کنید. از یک حوله گرم یا پد گرم‌کننده روی عضلات منقبض یا سفت استفاده کنید. حمام آب گرم یا هدایت جریان دوش آب گرم روی عضلات دچار گرفتگی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. مالش عضله دچار درد با یخ نیز احتمالا درد را تسکین دهد.
• نوشیدن آب: آب کافی باعث می شود عضلات به سادگی منقبض و منبسط شوند و به این ترتیب عضلات پرآب ریسک گرفتگی کمتری دارند.
• تنظیم مجدد الکترولیت خون: تحقیقات نشان می دهد کاهش الکترولیت خون می تواند سبب افزایش ریسک گرفتگی عضلات می شود. الکترولیت خون متعادل جذب آب را افزایش می دهد و آب کافی موجب افزایش عملکرد عضلانی می شود.
• ماساژ: ماساژ باعث می شود ماهچه های سفت آزاد شود و اکسیژن رسانی و خونرسانی به ناحیه افزایش پیدا کند.
• مصرف داروها: استفاده از داروهای شل کننده در رفع درد گرفتگی های عضلانی کمک می کند. با این حال مصرف خودسرانه داروهای شل کننده عضلات توصیه نمی شود. در عوض می توانید از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن در کنار مسکن هایی مثل استامینوفن استفاده کنید.
• مصرف مکمل: کاهش ویتامین های گروه B و ویتامین D و همچنین مواد معدنی شامل کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر منجر به بروز گرفتگی های عضلانی می شود. به همین دلیل مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین و مواد معدنی نامبرده شده در کنار مصرف مکمل سبب رفع آن می شود.
• مصرف داروهای موضعی: مصرف کرم، ژل و چسب های ضد درد که حاوی سالیسیلات (ماده ضدالتهاب غیراستروئیدی) و منتول (خاصیت خنک کنندگی) هستند در کاهش درد بیمار موثر هستند.

بیشتر بخوانید: قرص متوکاربامول

درمان سنتی گرفتگی عضلات

درمانهای سنتی مختلفی برای رفع گرفتگی های عضلانی پیشنهاد می شود که در ادامه به بررسی برخی از آنها می پردازیم:

• روغن رزماری: حاوی مواد ضدالتهاب و ضد درد است.
• روغن اسانس نعناع: این روغن علاوه بر خاصیت کنندگی به دلیل دارا بودن اتانول منجر به رفع گرفتگی عضلانی می شود.
• روغن اسطوخودوس: حاوی مواد ضد درد و ضدالتهاب است که منجر به کاهش تنش عضلانی می شود.
• روغن شتر مرغ: حاوی مقادیر بالایی از اسیدهای چرب مفید و ضدالتهابی است که در تسکین درد عضلانی نقش دارد.
• چای بابونه: بابونه حاوی اسید آمینه ای به نام گلیسین است که منجر به رفع تنش عضلانی می شود.
• دمنوش زنجبیل: گرفتگی های عضلانی براثر افزایش التهاب در بدن ایجاد می شود. مصرف زنجبیل با کاهش التهاب می تواند
• دمنوش عسل و زردچوبه: زردچوبه به عنوان یک ضدالتهاب قوی وقتی در کنار عسل که حاوی ترکیبات ضدالتهاب و تسکین دهنده است منجر به رفع و پیشگیری از اسپاسم عضلانی می شود.
• دمنوش پنج انگشت: عصاره‌ این گیاه که حاوی مقادیر فراوانی از آلکالوئید است، یک راه حل عالی برای کاهش درد شدید و گرفتگی عضلات ساق پا است.

درمان دارویی گرفتگی عضلانی

داروهای شل‌کننده عضلانی شاید در کوتاه‌مدت در موقعیت‌های خاص برای رفع گرفتگی عضلانی ناشی از آسیب یا شرایط موقت دیگر استفاده شوند. این داروها شامل سیکلوبنزاپرین (Flexeril)، اورفنادرین(Norflex)  و باکلوفن (Lioresal)  هستند. در سال‌های اخیر، تزریق دوزهای درمانی سم بوتولیسم (بوتاکس) با موفقیت برای برخی از اختلالات عضلانی دیستونیک که در گروه محدودی از عضلات موضعی اتفاق می‌افتند، استفاده شده است.

بیشتر بخوانید: خرید کمربند طبی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

گرفتگی عضلات معمولاً خودبه‌خود از بین می‌رود. این معضلات معمولاً به مراقبت‌های پزشکی نیاز ندارند. با این حال، در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• گرفتگی باعث ناراحتی شدید شود
• ورم پا، قرمزی یا تغییرات پوستی داشته باشید
• با ضعف عضلانی همراه باشد
• گرفتگی به صورت مداوم اتفاق بیفتد
• با انجام اقدامات خودمراقبتی (Self-care) بهتر نشوید

کلام آخر

گرفتگی عضلات عارضه ای شایع در میان افراد مختلف به خصوص افراد کم تحرک، باردار و افرادیکه دچار کمبود ویتامین و مواد معدنی هستند است. این عارضه به ظاهر ساده ممکن است نشانه یک بیماری جدی مثل آسیب عصبی ناشی از دیابت و موارد دیگر باشد. به همین دلیل توصیه می شود در صورت ابتلا مکرر به گرفتگی عضلات حتما به پزشک مراجعه کنید. البته قبل از آن روشهای درمان خانگی و گیاهی که شامل مصرف دمنوش های ضدالاهابف ماساژ تراپی، کمپرس و استراحت دادن به عضلات به منظور رفع تنش های عضلانی ممکن است منجر به تسکین درد بیمار شود.

سوالات متداول در مورد گرفتگی عضلات

۱.اصلی ترین دلیل گرفتگی عضلات چیست؟

استفاده بیش از حد از عضلات و خستگی عضلانی اصلی ترین علت گرفتگی عضلات است.

۲.درمان خانگی گرفتگی عضلات چیست؟

مصرف کافی آب، مصرف نوشیدنی حاوی الکترولیت، مصرف ویتامین و مواد معدنی، داشتن فعالیت بدنی کافی