سرخوردگی مهره (اسپوندیلولیستزیس) چیست؟

سرخوردگی مهره‌ یا اسپوندیلولیستزیس نوعی آسیب ستون فقرات است که منجر به لغزش مهره به سمت جلو می‌شود. این اتفاق ممکن است در هر بخشی از ستون فقرات رخ دهد، اما رایج ترین آن سر خوردگی مهره های انتهایی است. سر خوردگی مهره با درد مکانیکی یا مشابه سیاتیک همراه است. علت سر خوردگی مهره می تواند مادرزایی، درنتیجه شکستگی مهره و یا فرسایشی باشد. این بیماری در حدود 5 درصد از بزرگسالان مشاهده می شود و انواع ناشی از فرسایش ستون مهره ها معمولا شایع تر هستند. سر خوردگی مهره به خودی خود یک بیماری خطرناک و جدی محسوب نمی شود؛ اما اگر بیمار با علائم درگیر شدن عصب های نخاعی درگیر شود نیاز است که بیماری به صورت جدی تری پیگیری شود.

بیماری سرخوردگی مهره (لیستزیس مهره) چیست؟

ستون فقرات انسان از 24 مهره تشکیل شده است. وقتی یک مهره روی مهره بعدی بلغزد و به سمت جلو متمایل شود سرخوردگی مهره اتفاق می افتد. لیگمانها و مفاصل از ستون مهره حمایت می کنند، بنابراین با سرخوردگی مهره لیگمانها و مفاصل نیز دچار آسیب می شوند. سرخوردگی مهره تعادل (تنظیم ستون مهره) را بر هم می زند و آن را دچار بی ثباتی می کند، یعنی ستون فقرات بیش از حد معمول حرکت می کنند. درگیری عصب ها منجر به بروز علائمی مشابه سیاتیک می شود و بیمار معمولا با درد در پا و نشیمنگاه به پزشک مراجعه می کند. متاسفانه سر خوردگی مهره می تواند عارضه جدی باشد و مشکلات متعددی مثل تغییر شکل ستون فقرات یا فشردگی طناب نخاعی شود. علائم سر خوردگی مهره بسیار متنوع است. به طور کلی می توان علائم را براساس میزان سرخوردگی به 5 مرحله تقسیم کرد:

• گرید 1: 1 تا 25 درصد سر خوردگی
• گرید 2: 26 تا 50 درصد سر خوردگی
• گرید 3: 51 تا 75 درصد سر خوردگی
• گرید 4: 76 تا 99 درصد سر خوردگی
• گرید 5: خروج کامل از ستون فقرات

بیشتر بخوانید: انواع کمر درد

تفاوت اسپوندیلولیستزیس و اسپوندیلولیز

اسپوندیلولیز در اثر شکستگی مهره ایجاد می شود و در میان ورزشکاران جوان مشاهده می شود. این در حالی است که، اسپوندیلولیستزیس زمانی اتفاق می افتد که مهره از جایگاه خود خارج می شود. اسپوندیلولیز ممکن است باعث اسپوندیلولیستزیس شود. درواقع با فرسایش دیسک بین مهره ای و مفصل فاست استخوان مفصل فاست در پاسخ به آن رشد می کند و سطحی ناهموار ایجاد می کنند و باعث می شوند مهره ها دچار بی ثباتی شوند. با خروج مهره از جایگاه خود به استخوان زیرین فشار وارد می شود. جالب است بدانید که، اغلب بیماران دچار اسپوندیلولیستزیس هیچ گونه علامتی ندارند. اما دقت داشته باشید، دردهای ناگهانی در پا می تواند نشانه ای از این عارضه باشد. درواقع با سر خوردگی مهره فضای نخاعی کوچک می شود و عصب های نخاعی تحت فشار قرار می گیرند.

بیشتر بخوانید: اسپوندیلولیستزیس از عوامل ایجاد گودی کمر

انواع اسپوندیلولیستزیس کدامند؟

انواع اسپوندیلولیستزیس عبارتند از:

• اسپوندیلولیستزیس مادرزایی: این عارضه زمانی اتفاق می افتد که ستون فقرات نوزاد به طور کامل شکل نگرفته باشد. مهره های نامرتب فرد را بشدت در معرض این بیماری قرار می دهد.
• اسپوندیلولیستزیس ایستمی: این نوع از اسپوندیلولیستزیس در نتیجه اسپوندیلولیز اتفاق می افتد. یعنی ابتدا ترک و یا شکستگی سبب تضعیف و درنهایت لغزندگی استخوان مهره می شود.
• اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو: این نوع از اسپوندیلولیستزیس شایع ترین نوع است و در اثر افزایش سن اتفاق می افتد. درواقع با افزایش سن دیسک ها آب خود را از دست می دهند و به این ترتیب نازک می شوند. با نازک شدن دیسک ها و برخورد مهره ها امکان لیز خوردن مهره بشدت افزایش می یابد. از انجائیکه دژنراسیون در بیش از یک نقطع از ستون فقرات اتفاق می افتد.
• اسپوندیلولیستزیس تروماتیک: این نوع از اسپوندیلولیستزیس کمتر شایع است و زمانی اتفاق می افتد که مهره ها در اثر آسیب دچار لغزش شوند.
• اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک: در مواقعی که بیماری خاصی مثل پوکی استخوان یا تومور سبب ایجاد بیماری می شود.
• اسپوندیلولیستزیس پس از جراحی: این نوع لغزش ستون مهره پس از جراحی ستون فقرات ایجاد می شود.

یکی از اصلی ترین دلایل اسپوندیلولیستزیس کشیدگی بیش از حد ستون فقرات است. اما در این میان نقش ژنتیک را نمی توان نادیده گرفت. درواقع برخی از افراد با استخوانهای ستون مهره نازک تر متولد می شوند. در بزرگسالان نیز فرسایش طبیعی فرد را بیشتر در معرض بیماری قرار می دهد.

علائم سرخوردگی مهره‌ چگونه ظاهر می‌شود؟

علائم سرخوردگی مهره به شدت بیماری وابسته است. بسیاری از بیماران مبتلا به سرخوردگی مهره با هیچ‌ گونه علامتی مواجه نمی‌شوند و حتی از ابتلا به این عارضه آگاه نیستند. اما پس از بروز علائم، اکثر بیماران از کمر درد رنج می‌برند. این درد معمولاً در کمر منتشر می‌شود و شبیه به رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلانی است. سرخوردگی مهره و جا به جایی مهره‌های کمر گاهی نتیجه گرفتگی یا اسپاسم عضله‌های همسترینگ واقع در پشت ران است. در نتیجه عضله‌های منقبض همسترینگ باعث می‌شود تا بیمار گام‌های کوتاه‌تری بردارد و زانوها را هنگام راه رفتن اندکی خم کند. چنانچه مهره سر خورده به عصب فشار وارد کند، بیمار علائم زیر را تجربه می‌کند، علائم ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:

• ضعف در پاها
• درد پایین کمر
• سفتی، سختی کمر
• گرفتگی کمر و سفتی عضلات همسترینگ
• مور مور شدن و بی حسی (سیاتیک)
• درد موقع خم شدن

اسپوندیلولیستزیس معمولاً در سطح L5-S1 با ترجمه قدامی جسم مهره L5 روی بدنه مهره S1 رخ می‌دهد. همچنین زنان بیشتر از مردان مبتلا می‌شوند و در میان کودکان نیز شایع است.

درمان سرخوردگی مهره

درمان سر خوردگی مهره در بیماران مختلف متفاوت است. روشهای درمان بدون جراحی شامل کاهش فعالیت، استفاده از کمربند طبی، فیزیوتراپی کمر و یا تزریق کورتیکواستروئیدها است. در موارد شدیدتر تزریق داخل ستون فقرات به منظور کاهش درد ضروری است. در مواردی که اسپوندیلولیستزیس هیچ علائمی نداشته باشد نیاز به پیگیری روش های درمانی نیست.

جا انداختن سرخوردگی مهره

جا انداختن مهره کمر یک روش درمانی است که می‌تواند از عمل جراحی جلوگیری کند و یا آن را به تعویق بیندازد. در این روش متخصص کایروپراکتیک به کمک حرکات دست یا وسایل مخصوص به جا اندازی مهره می‌پردازد. البته این روش کاملا بی نقص نیست و گاهی هنگام جا اندازه مهره سرخورده احتمال سر خوردن یا در رفتگی مهره دیگری وجود دارد.

فیزیوتراپی برای درمان سرخوردگی کمر

فیزیوتراپیست می‌تواند تمرینات هدفمندی را در راستای تقویت عضلات شکم (شکم) و کمر به شما آموزش دهد. روش‌های فیزیوتراپی شامل درمان‌های فعال و غیر فعال (انفعالی) است. روش‌های غیر فعال فیزیوتراپی به ریلکس کردن بیمار و بدن وی کمک می‌کند. روش‌های فعال مربوط به انجام تمرین‌های حرکتی هستند که می‌توانند بدن شما را تقویت کرده و به پیشگیری از برگشت مجدد درد ناشی از سر خوردگی مهره‌ها کمک کنند. تمرینات روزانه اغلب پس از چند هفته درد را تسکین می‌دهد.

عمل جراحی سرخوردگی مهره

عمل جراحی ستون فقرات برای درمان سرخوردگی مهره یکی از روش‌های‌ درمان قطعی این عارضه است. عمل‌های جراحی PLIF، ALIF ،TLIF اهداف مشترکی مانند رفع روی عصب‌های نخاعی، هم تراز کردن مهره‌های ستون را دنبال می‌کنند. مراقبت بعد از عمل تاثیر زیادی بر موفقیت درمان دارد. پروسه مراقبت شامل دوران نقاهت، محل استراحت مناسب، تغذیه خوب، رعایت دستورات پزشکی است. همچنین انجام فیزیوتراپی و ورزش‌های تقویت ستون فقرات است.

درمان سرخوردگی مهره با لیزر

روش درمان با لیزر روشی ایمن و موثر است، در یک محیط سرپایی انجام می‌شود و منجر به زخم یا بی ثباتی ستون فقرات نمی‌شود. در این روش از فلوروسکوپی برای شناسایی لیستزیس مهره استفاده می‌شود. سپس یک سوزن با استفاده از بی حسی موضعی در بین مهره بالایی و پایینی قرار می‌گیرد و مهره به جای خود برمی‌گردد. بیمار بستری نمی‌شود و معمولاً ظرف چند روز کوتاه روی پاهای خود می‌ایستد.

بیشتر بخوانید: آمپول کمر درد

پیاده روی برای سرخوردگی مهره

یکی از ورزش‌های مناسب برای درمان سرخوردن مهره پیاده روی است. پیاده روی منجر به تقویت عضلات کمر شده و با حفظ و یا افزایش انعطاف پذیری در ستون فقرات و کاهش فشار وارده روی کمر، درد را تسکین می‌بخشد. بهتر است پیاده روی در مسیر بدون شیب و با کفش مناسب انجام شود. همچنین بستن کمربند یا بریس هنگام پیاده روی ضروری است. بستن کمربند به ثابت ماندن مهره‌ها در حین حرکت کمک می‌کند.

درمان سرخوردگی مهره با ورزش

با انجام ورزش‌های کششی و انعطافی، ورزش‌های مناسب کمر و پایین کمر روند درمان سریع‌تر می‌شود و رو به بهبودی می‌رود. تحرک و ورزش کمر درد شما را بدتر نمی‌کند، اگر در ابتدای ورزش کردن احساس درد کردید نگران نباشید. فعال ماندن و حرکت کردن به شما کمک می‌کند تا بهتر شوید. باید بدانید همه ورزش‌ها مناسب افرادی که مبتلا لیستزیس مهره هستند، نیست. ورزش‌های مناسب این عارضه شامل موارد زیر است:

• حرکت تو کشیدن زانو
• حرکت خم کردن لگن
• حرکت چرخش تنه
• حرکت پلانک

این ورزش‌ها به صورت ست‌های ۱۵ تا ۳۰ تایی انجام می‌شود. این ورزش‌ها را یک روز در میان انجام دهید تا نتیجه بگیرید.

بیشتر بخوانید: ورزش کمر درد

پیشگیری از اسپوندیلولیستزیس

اگرچه پیشگیری از برخی از انواع اسپوندیلولیستزیس میسر نیست، می توان احتمال ابتلا به آن را بشدت کاهش داد:

• شاخص توده بدنی سالمی داشته باشید: فشار اضافی در ناحیه شکمی باعث می شود بار اضافی بر مهره های کمری وارد شود و احتمال ابتلا به اسپوندیلولیستزیس را افزایش دهد. بعلاوه، چاقی می تواند عارضه ای مثل فرسایش مفصل فاست را ایجاد کند.
• از غذاهای مناسب برای ستون فقرات استفاده کنید: علاوه بر پیروی از رژیم غذایی سالم و پرهیز از مصرف غذاهای مضر سعی کنید مقادیر بالایی از کلسیم و ویتامین D مصرف کنید. کلسیم و ویتامین دی هر دو به سلامت استخوان ها کمک می کند.
• چند بار در هفته ورزش کنید: تمرینات ورزشی چند بار در هفته باعث می شود عضلات کمر تقویت شوند و به این ترتیب ریسک ابتلا به بیماری های ستون فقرات بشدت کاهش می یابد.
• بلند کردن اجسام با احتیاط و صحیح: همیشه سعی کنید اجسام سنگین را به جای عضلات کمر با عضلات پا بلند کنید.
• از مصرف سیگار خودداری کنید: مطالعات نشان می دهد سیگار کشیدن باعث تشدید کمر درد می شود و از سوی دیگر سرعت التیام زخم را کاهش می دهد.
• خواب کافی داشته باشید: سعی کنید روزانه 8 ساعت خواب کافی داشته باشید. تشک تقریبا سفتی انتخاب کنید.

سرخوردگی مهره یکی از عارضه‌های ستون فقرات است که منجر به سرخوردن رو به جلو یا عقب یک مهره نسبت به مهره بعدی می‌شود. لغزش مهره در صورتی که به موقع درمان نشود سبب بدشکلی یا اسکولیز ستون فقرات، تحت فشار قرار دادن ریشه‌های عصبی و تنگی کانال نخاعی می‌شود. درمان‌ خانگی سرخوردگی مهره از دارو و فیزیوتراپی گرفته تا عمل جراحی سرخوردگی مهره در دسترس هستند. البته درمان این عارضه با جا انداختن سرخوردگی مهره نیز صورت می‌گیرد.

پرسش‌های پرتکرار در زمینه سرخوردگی مهره

1.اسپوندیلولیستزیس در چه سنی دیده می‌شود؟

اسپوندیلولیستزیس در افراد بالای ۴۰ سال دیده می‌شود. معمولاً افراد زیر ۴۰ سال کمتر به این بیماری دچار می‌شوند.

2.چه مهره‌هایی دچار لیستزیس مهره می‌شوند؟

شایع ترین محل گرفتاری سرخوردگی مهره، لیز خوردن مهره چهارم و پنجم است (L4-L5). گرچه سطوح دیگر نیز ممکن است، گرفتار شود.

3.درمان محافظه کارانه سرخوردگی مهره چگونه صورت می‌گیرد؟

مدیریت محافظه کارانه به طور کلی شامل استفاده از زانوبند طبی، محدودیت فعالیت، فیزیوتراپی و کنترل درد است.