تشخیص سیاتیک: فرق سیاتیک با گرفتگی عضلات، دیسک و تنگی نخاعی

تشخیص سیاتیک توسط متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات، با معاینه فیزیکی قدرت عضلات و رفلکس عضله شما مورد بررسی قرار خواهد گرفت. عکسبرداری رادیولوژی و تصویربرداری MRI بهترین شیوه‌ها برای تشخیص سیاتیک هستند. اما برای تشخیص سیاتیک در خانه می توان از تست بالا پردن پا (SLR)، اسلامپ (slump)، آزمایش سرفه و تست والسالوا (valsalva) از جمله راه تشخیص سیاتیک هستند. رگ سیاتیک هم در پای راست و هم در پای چپ وجود دارد. بنابراین روش تشخیص سیاتیک پای چپ و راست یکسان است. البته سیاتیک می تواند ناشی از چند عارضه باشد. بنابراین، در این مطلب از طب لاین شاپ فرق بین سیاتیک با دیسک کمر، تنگی کانال نخاعی و گرفتگی عضلات را نیز بررسی خواهیم کرد.

آشنایی با آناتومی عصب سیاتیک برای کمک به تشخیص درد سیاتیک

عصب سیاتیک از پنج ریشه عصبی تشکیل می‌شود، دو ریشه از ناحیه تحتانی کمر و سه ریشه از قسمت نهایی ستون فقرات به نام ساکروم. پنج ریشه عصبی به هم می‌رسند و عصب سیاتیک راست و چپ را تشکیل می‌دهند. در هر طرف بدن، یک عصب سیاتیک از لگن، باسن و پایین پا می‌گذرد و درست زیر زانو ختم می‌شود. سپس عصب سیاتیک به اعصاب دیگر منشعب می‌شود که به سمت پایین پا و انگشتان پا ادامه می‌یابد.

سیاتیک Sciatica چیست؟

سیاتیک بزرگترین عصب در بدن انسان است. عصب سیاتیک از نخاع شروع شده و از لگن عبور کرده سپس از باسن نیز می‌گذرد و بعد منشعب شده و وارد هر دو پا می‌شود. این عصب می‌تواند خود را به صورت یک درد متوسط تا شدید در کمر، باسن و پاها نشان دهد. همچنین ممکن است در این مناطق احساس ضعف یا بی‌حسی کنید. این نوع درد زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند ریشه عصبی در قسمت پایینی ستون فقرات کمری (کمر) یا ساکروم (قسمت پایین ستون فقرات) فشرده می‌شوند.

در واقع درد سیاتیک با انجام فعالیت‌های تکراری، مانند بلند کردن اجسام سنگین که فشار زیادی بر ستون فقرات وارد می‌کنند، بروز می‌کند. همچنین بالا و پایین نشستن مکرر قرار گرفتن بدن در وضعیت نامناسب نیز درد سیاتیک را تشدید می‌کند. حدود ۴۰ درصد از افراد در برخی از دوره‌های زندگی خود به این بیماری مبتلا می‌شوند که با افزایش سن خطر ابتلا به آن نیز بیشتر می‌شود. شایان ذکر است، عصب سیاتیک ممکن است در نواحی دیگر بدن نیز دچار گیرکردن شود. با توجه به طول آن، عصب سیاتیک، ممکن است در باسن یا ساق پا فشرده شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، سیاتیک در نظر گرفته نمی‌شود. زیرا نقطه درد در ناحیه کمر قرار ندارد و اعصاب فشرده در سایر قسمت‌های بدن نیاز به درمان متفاوتی دارند. به کمک انواع تست تشخیص سیاتیک و تشخیص صحیح می‌توان این بیماری را درمان کرد و درد در نهایت کاهش می‌یابد. در ادامه بیشتر در زمینه نحوه تشخیص سیاتیک اطلاعات ارائه خواهیم داد.

تشخیص سیاتیک چگونه صورت می‌گیرد؟

رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری که برای تشخیص سیاتیک و عوامل ایجاد کننده آن مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل تصویربرداری با اشعه X، MRI و CT اسکن هستند. تصویربرداری معمولی با اشعه X نمی‌تواند تصویر مناسبی را از آسیب عصب سیاتیک در اختیار ما قرار دهد. آزمایش MRI با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی، می‌تواند تصاویری با جزئیات دقیق از ناحیه پشت و کمر شما فراهم کند. تست CT اسکن نیز با استفاده از تششعات در تهیه تصاویر با کیفیت کاربرد دارد. پزشک شما ممکن است تصویربرداری میلوگرام CT را به شما پیشنهاد کند. در این روش از تصویربرداری، یک رنگ به خصوص به شکل نخاعی به شما تزریق شده که باعث می‌شود تصاویری تهیه شده از نخاع و اعصاب شما واضح‌تر باشند. برای کمک به تشخیص سیاتیک آشنایی با علل سیاتیک و منشا درد نیز اهمیت فراوانی دارد.

بیشتر بخوانید: تفاوت سیاتیک و دیسک کمر

برای تشخیص سیاتیک باید به چه بیماری هایی مشکوک شد؟

همانطور که قبلا ذکر شد، سیاتیک نتیجه یک یا چند ریشه عصبی در ناحیه کمر یا ساکرال است، اما چه چیزی باعث فشرده شدن این ریشه‌های عصبی می‌شود:

• تنگی ستون فقرات؛ علت سیاتیک و درد آن

تنگی ستون فقرات کمری یا باریک شدن فضا در ستون فقرات کمری باعث می‌شود که ساختارهای کمر همدیگر را لمس کنند و گاهی اوقات به اعصاب نخاعی فشار وارد می‌کند. اگرچه برخی از افراد با تنگی کانال نخاعی متولد می‌شوند، اما معمولاً نتیجه افزایش سن است. تشک‌های تنگی نخاعی باید تعادلی در حمایت و کاهش فشار ایجاد کنند.

• بیرون زدگی دیسک ستون فقرات؛ شایع ترین علت سیاتیک

دیسک‌های ستون فقرات بالشتک های ژل مانندی هستند که بین هر استخوان در ستون فقرات ما قرار دارند. آنها به عنوان یک ضربه گیر عمل می‌کنند، در عین حال از ستون عصب نخاعی محافظت می‌کنند و بیشترین ضربه را تحمل می‌کنند. با گذشت زمان، مواد درون دیسک‌های ستون فقرات خراب می‌شود و باعث می‌شود که دیسک‌ها کمی از نقطه مورد نظر خود بلغزند. دیسک لغزنده اغلب با ساختارهای مجاور مانند اعصاب تماس پیدا می‌کند. هنگامی که دیسک‌ها به اعصاب نخاعی برخورد می‌کنند، آنها را تحریک می‌کنند یا به آنها فشار می‌آورند و در نتیجه علائم دردناک سیاتیک ایجاد می‌شود.

• بارداری؛ علت پنهان سیاتیک

علائم سیاتیک در زنان باردار بسیار رایج است. ۵۰ تا ۸۰ درصد زنان باردار با کمردرد کلی دست و پنجه نرم می‌کنند. زیرا وزن جنین در حال رشد می‌تواند به لگن، لگن و عصب سیاتیک شما فشار وارد کند و باعث ناراحتی شود. پس از زایمان، رحم کوچک می‌شود و اغلب درد سیاتیک برطرف می‌شود.

تشخیص سیاتیک به کمک شناخت علائم سیاتیک

تمام افراد مبتلا به سیاتیک مجموعه علائم یکسانی تجربه نمی‌کنند. به عنوان مثال برخی از مبتلایان در کف پاها و انگشتان پا احساس درد و بی حسی می‌کنند و برخی دیگر قسمت بیرونی رانشان تیر می‌کشد.
علائم رایج که برای تشخیص سیاتیک باید آنها را بشناسید عبارتند از:

• درد پایین کمر
• پاهای ضعیف و بی‌حس
• درد هنگام ایستادن یا نشستن
• درد، در یک یا هر دو ساق پا و ران‌ها
• احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن در پاها
• ناتوانی در قرار دادن وزن خود روی یک پا

گاهی علائم سیاتیک با راه رفتن یا خم شدن از ناحیه کمر تشدید شده و با دراز کشیدن آرام‌تر می‌شود و این نشانه به صحیح بودن تشخیص سیاتیک کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: یکی از روشهای تسکین درد سیاتیک استفاده از کمربند پلاتینر درصورتیکه درد فقط در ناحیه کمر باشد و استفاده از زانوبند زاپیامکس در مواقعی که درد در زانوها نیز احساس شود است.

دقیق ترین تست تشخیص سیاتیک

متخصصان پزشکی برای تشخیص سیاتیک در درجه اول از چند تست استفاده می‌کنند:

• تست سیاتیک بلند کردن پای مستقیم
• تست تشخیص سیاتیک اسلامپ (slump)
• تست سرفه
• تست والسالوا (valsalva)

این تست‌های تشخیصی به پزشکان و فیزیوتراپ‌ها در یافتن عصب نخاعی خاص کمک می‌کنند و این می‌تواند به تعیین علت درد سیاتیک کمک کند. بنابراین، مراجعه به پزشک ممکن است بهترین راه برای تشخیص درد شما باشد، اما اگر می‌خواهید مطمئن شوید، می‌توانید تعدادی از معاینه‌های فیزیکی را به راحتی در خانه انجام دهید.

تست بالا بردن پا(SLR)؛ تست تشخیص سیاتیک ساده

هدف از انجام تست تشخیص سیاتیک به روش بلند کردن پای مستقیم، میزان کشیدگی و امتداد سیاتیک است. اگر درد کمر مربوط به سیاتیک باشد این ورزش عصب را تحریک کرده و باعث تشدید درد می‌شود. در این تست بیمار به پشت دراز کشیده و در حالی که یک پا صاف یا از زانو خم شده است، پای دیگر را ۳۰ تا ۷۰ درجه بلند می‌کند. سپس همین مراحل برای پای معکوس تکرار می‌شود. نکته لازم که باید به آن توجه شود تمرکز روی عضلات باسن و همسترینگ است. دردی که هنگام بلند کردن پای آسیب دیده ایجاد می‌شود، درد سیاتیک را تایید می‌کند.

بیشتر بخوانید: در این مطلب با پیاده روی برای سیاتیک آشنا شوید.

تست اسلامپ (slump)؛ تست تشخیص سیاتیک

مبنای این تست بر اساس قرار گیری بدن در وضعیت نامتعادل و غیر مناسب است، زیرا فشار زیادی روی ریشه‌های عصبی کمر وارد می‌کند. در صورتیکه درد کمر بر اثر سیاتیک باشد، علائم برای مدت کوتاهی تشدید می‌شود. در آزمون اسلامپ برای تشخیص سیاتیک بیمار به صورت عمودی می‌نشیند در حالی که دستان او پشت سر قرار گرفته است، شانه خود را خم کرده و از لگن به سمت جلو خم می‌شود. در حالی که گردن چانه را لمس می‌کند خم شده و یکی از زانو‌ها تا حد امکان کشیده می‌شود. اگر در این وضعیت درد شدیدی احساس کرد بیمار به احتمال زیاد به سیاتیک مبتلا است.

تشخیص سیاتیک با آزمایش سرفه و تست والسالوا (valsalva)

دو آزمایش ارتوپدی دیگر برای تشخیص سیاتیک آزمایش سرفه و تست والسالوا است. در تست تشخیص سیاتیک سرفه، همانطور که از نام آن مشخص است، پزشک از بیمار می‌خواهد که سرفه کند اگر در این وضعیت درد داشت احتمالا بیمار به سیاتیک مبتلا است. در تست تشخیص سیاتیک والسالوا پزشک از بیمار می‌خواهد که نفس عمیق بکشد و نفس خود را حبس کند. (توجه داشته باشید: از آنجا که مانور والسالوا می‌تواند باعث ایجاد رفلکس وازوواگال شود و فشار خون را کاهش دهد، معمولاً توصیه می‌شود که این آزمایش را به صورت نشسته انجام دهید). مکانیسم هر دو تست تشخیص سیاتیک سرفه و مانور ارزیابی افزایش فشار داخل طناب نخاعی بدن در مجرای مرکزی (IVF) در برابر ریشه‌های عصب است. اگر فشردگی اصلی عصب که باعث ایجاد درد سیاتیک می‌شود در IVF رخ داده باشد، سرفه یا فشار آوردن احتمالاً باعث تولید یا افزایش درد در اندام تحتانی می‌شود. همانند SLR و تست اسلامپ، مثبت بودن نتیجه آزمایش سرفه و والسالوا نشان‌دهنده این است که منشا درد عصب سیاتیک است.

باید بدانید تست اسلامپ، بلند کردن پای صاف، سرفه و مانور دقیق‌ترین راه برای تشخیص سیاتیک است. سیاتیک اغلب علامت یک آسیب زمینه‌ای است. بنابراین، درد شدیدی که بیش از ۸ هفته طول می‌کشد، ممکن است پزشک را مجبور به انجام یک سری عکس‌برداری با اشعه ایکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری، مطالعات تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا الکترومیوگرافی کند. این آزمایش‌های تشخیصی عمیق به پزشک کمک می‌کند تا نگاه دقیق‌تری به استخوان‌ها و بافت‌های نرم نزدیک ناحیه آسیب‌دیده داشته باشد.

بیشتر بخوانید: علائم دیسک کمر در پا

فرق سیاتیک با دیسک کمر را چگونه تشخیص دهیم؟

سیاتیک به‌ عنوان عارضه به‌ حساب نخواهد آمد بلکه علامت وجود یک بیماری در ستون فقرات است. اختلال در عملکرد این عصب که در طول پشت پا قرار گرفته است می‌تواند باعث سوزش، مور مور شدن و درد به هنگام نشستن و راه رفتن شود. درد سیاتیک دردی است که از قسمت باسن و لگن شروع شده و تا پایین پا منتشر می‌شود. اما دیسک کمر به معنای تغییر شکل دیسک بین مهره‌ها به‌ صورت طبیعی است، هنگامی‌ که هسته داخلی دیسک بین مهره‌ای از لایه بیرونی رباط‌های اطراف آن بیرون بریزد، فتق دیسک اتفاق می‌افتد.

اگر دیسک متورم به یکی از عصب‌های کمر فشار وارد کند، درد به تمام قسمت‌هایی که توسط آن تغذیه می‌شوند انتشار پیدا می‌کند. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های دیسک کمر و سیاتیک این است که سیاتیک را می‌توان در مدت زمان نسبتاً کوتاهی درمان کرد. از طرف دیگر فتق دیسک نیاز به مراقبت بیشتری دارد. اینها نشان دهنده یک وضعیت دائمی هستند. هنگامی که درمان نشود، تأثیر آن بر کیفیت زندگی بسیار شدیدتر است.

فرق سیاتیک با گرفتگی عضلات را از چه نشانه‌هایی پیدا کنیم؟

بسیاری از افراد مبتلا به گرفتگی عضلانی این درد را به‌ اشتباه سیاتیک توصیف می‌کنند. این گرفتگی ممکن است خفیف باشد و احساسی کنید که کسی با مشت به آرامی به یک طرف ستون فقرات شما فشار وارد می‌کند. در واقع سیاتیک وضعیتی است که با درد شدید ناشی از فشار روی عصب سیاتیک ایجاد می‌شود و حتی با تغییر وضعیت بدن شدیدتر می‌‌شود. اما اسپاسم کمر با درد عضلات و گرفتگی آنها مشخص می‌شود، طوری که در عضلات گره احساس می‌شود و درد آن با قرار گیری بدن در وضعیت مطلوب تسکین می یابد. علاوه بر آن یکی دیگر از تفاوت های بین سیاتیک و گرفتگی عضلانی این است که در درد سیاتیک دردهای از نوع تیر کشیدن نیز وجود دارد.

فرق سیاتیک با تنگی کانال نخاعی در چه نکاتی است؟

تنگی کانال نخاعی و درد سیاتیک هر دو بر ستون فقرات، مهره‌ها و اعصاب اثر می‌گذارند. زمانی که فضای بین مهره‌ها تنگ می‌شود، امکان دارد مهره‌ها بر عصب سیاتیک فشار وارد کرده و باعث بروز درد و بی‌حسی در یک پا و ایجاد درد سیاتیک شوند. درد سیاتیک نشانه‌ای از تنگی کانال نخاعی است ولی درد سیاتیک در همه افراد دچار تنگی کانال نخاعی ایجاد نمی‌شود. اما گاهی درد سیاتیک به علت تنگی کانال نخاعی نیست و نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر است.

تفاوت اصلی تنگی کانال نخاعی با سیاتیک در این است که تنگی کانال نخاعی بیشتر در زنان و مردان سالخورده ایجاد می‌شود. امکان دارد این عارضه در اثر عوامل ژنتیکی و یا به تدریج و به مرور زمان ایجاد شود. بیرون‌زدگی دیسک کمر، خارهای استخوانی، فتق دیسک، لغزش مهره‌ها بر روی یکدیگر و یا واردن شدن ضربه و آسیب‌دیدگی می‌توانند باعث تنگی کانال نخاعی شوند. درد سیاتیک می‌تواند در مردان و زنان مُسن، زنان باردار و افرادی که دچار آسیب‌دیدگی جسمی شده‌اند، بروز کند. امکان دارد درد سیاتیک در اثر عوامل مختلفی مانند بیرون‌زدگی دیسک کمر، کیست ستون فقرات و یا تومور بروز کند. شایع‌ترین علت بروز درد سیاتیک، ساییدگی دیسک‌های ستون فقرات به همراه تغییر ناگهانی فشار می‌باشند.

جمع بندی نهایی در زمینه تشخیص سیاتیک

سیاتیک معمولاً وضعیتی نیست که نگران آن باشید. اگرچه دردناک است، اما به طور معمول خود به خود از بین می‌رود و علائم ممکن است تنها چند روز تا حدود ۸ هفته طول بکشد. انجام تست تشخیص سیاتیک می‌تواند تأیید کند که آیا سیاتیک دارید یا یک بیماری ستون فقرات متفاوت دارید. در این مقاله برای کمک به صحیح بودن تشخیص سیاتیک هم به تست‌های تشخیصی هم به فرق سیاتیک با دیسک کمر اشاره کردیم. همچنین به توضیح فرق سیاتیک گرفتگی عضلات و فرق سیاتیک با تنگی کانال نخاعی پرداختیم. تشخیص سیاتیک به منظور درمان آن بسیار اهمیت دارد.

سوالات متداول در زمینه تشخیص سیاتیک

1.راه تشخیص سیاتیک چگونه است؟

برای تشهیص سیاتیک می توان از تست SLR، تست اسلامپ (slump) و یا تست والسالوا (valsalva) استفاده کرد.

2.فرق سیاتیک با گرفتگی عضلات چیست؟

درد گرفتگی عضلات با منقبض شدن عضلات همراه است ولی درد سیاتیک علاوه بر آن دارای دردهای تیر کشنده نیز می شود. سیاتیک با جا به جایی و تغییر وضعیت بهبود نمی یابد ولی گرفتگی عضلات با تغییر وضعیت بدن بهتر می شود.