اگر درد کمر شدیدی را تجربه می کنید این احتمال وجود دارد که به دیسک کمر مهره 4 و 5 مبتلا شده باشید. این عارضه ناشی از آسیب دیسک بین مهره 4 و 5 ستون فقرات ایجاد شده است. مهره 4 و 5 پایین ترین بخش از ستون مهره است که در معرض آسیب و فرسایش قرار دارد. علائم دیسک کمر مهره 4 و 5 شامل درد انگشت شست پا، درد مچ پا و دردی که به شکل کمانی از پشت ران شروع و به جلو و داخل ساق پا کشیده می شود.
بیرون زدگی دیسک کمر مهره 4 و 5
دیسک مهره های کمر 4 و 5 می تواند موجب درد کمر و گرفتگی عضلات کمر و در موارد شدید موجب ضعف و گزگز در پا شود. هنگامی که مایع ژله ای بین مهره های کمری از محیط خود خارج شده و فشاری را بر روی مهره های کمری وارد می کند موجب التهاب و تحریک گیرنده های درد می شود. علت این آسیب ها می تواند عدم مصرف آب کافی و نشستن در وضعیت بد تا تصادف و آسیب های شدید باشد.
درد خفیف
وقتی که دیسک به علت برآمدگی خفیف و فتق به مهره های کمر فشار وارد می کند، موجب ایجاد درد خفیف در کمر و پاها می شود. در این شدت بیمار با وجود درد همچنان می تواند به امور زندگی خود بپردازد. اما ممکن است که حس خستگی و یا سفتی در ناحیه کمر پس از نشستن طولانی مدت داشته باشد.
علت
نشستن های طولانی مدت در وضعیت نامناسب به همراه کم آبی از مهمترین عواملی هستند که موجب فشار مداوم بر روی مهره های کمر می شود. این امر موجب آسیب های میکروسکوپی بر روی کمر شده و ترک های کوچکی را بر روی دیسک های کمر موجب می شود.
درمان
استفاده از آب کافی، انجام تمرینات ورزشی و کمپرس گرم می تواند درد را به خوبی کاهش دهد.
- مصرف آب کافی: کاهش هیدراتاسیون موجب کاهش خاصیت انعطاف پذیری دیسک های کمری می شود. مصرف آب می تواند انعطاف پذیری دیسک های بین مهره ای را افزایش دهد و از فشار بر روی دیسک های کمر بکاهد.
- تمرینات ورزشی: تقویت عضلات کمری می تواند موجب کاهش فشار بر روی مهره های کمری شده و از این رو فشار در سراسر کمر تقسیم شود.
- کمپرس سرد و گرم: استفاده از کمپرس سرد موجب کاهش التهاب و سفتی عضلانی و کمپرس گرم موجب کاهش اسپاسم های عضلانی می شود.
درد نیمه شدید
هنگام که فتق دیسک گسترده تر شده باشد، فشار بیشتری بر روی نخاع کمری بین مهره های کمری 4 و 5 وارد می کند. در این شدت درد مداوم و در قسمت پایین کمر وجود دارد که با فعالیت بیشتر شده و فعالیت های روزانه بیمار را مختل می کند. بیمار ممکن است که گاها از وجود درد ملایم در باسن و پشت ران ها شکایت کند.
علت
بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات چرخشی موجب فشار ناگهانی بر روی دیسک های کمر می شود. این فشار ناگهانی موجب فتق دیسک کمر شده و تا حدی می تواند بر روی سیاتیک تاثیر گذاشته و با بی حسی همراه باشد. بر اثر تخریب دیسک فاصله بین مهره ای از بین رفته و فشار و التهاب شدید بر روی طناب نخاعی وارد می کند.
درمان
فیزیوتراپی، مصرف قرص ضد التهابی و استفاده از کمربند الکتریکی در این شدت از آسیب توصیه می شود:
- فیزیوتراپی: این تمرینات می تواند با کاهش عوامل التهابی در کوتاه ترین زمان ممکن موجب کاهش درد و بهبود علائم مرتبط با حس گزگز در پا و باسن شود.
- مصرف داروهای ضد التهابی: داروهایی مانند ایبوپروفن که مسیر های التهابی پروستگلاندین را مسدود می کنند می توانند به سرعت موجب کاهش التهاب در کمر و بهبود علائم مرتبط با دیسک کمر گردد.
- استفاده از کمربند الکتریکی: کمربند های UIC با داشتن امواج فراصوت و فروسرخ می توانند با کاهش عوامل التهابی موجب کاهش درد و تحریک ترمیم آسیب های وارده به دیسک شوند.
درد شدید
در این شدت از درد دیسک های بین مهره ای پاره شده و فشار بسیار شدید بر روی طناب نخاعی وارد می شود. در این شدت تمام فعالیت های بیمار مختل شده و وی قادر به انجام فعالیت های خود نمی باشد.
علت
نادیده گرفتن شدت های خفیف و نیمه شدید، فشار شدید به مهره های کمری یا تصادف و آسیب از مهمترین عواملی هستند که می تواند موجب ایجاد درد در ناحیه کمری شود. در این شدت که فشار بسیار زیادی بر روی مهره های کمری وارد می شود درد تیز و شدیدی از کمر تا انگشتان پا ادامه پیدا می کند. گاهی نیز ممکن است که بی ثباتی و یا جابه جایی مهره نیز رخ دهد که به همراه پارگی های شدید دیسک می توانند موجب عدم کنترل ادرار و ضعف شدید در بلند کردن پا شود.
درمان
فیزیوتراپی، تزریق اوزون و جراحی از مهمترین عواملی هستند که موجب درمان آسیب های ناحیه کمری می شوند.
- فیزیوتراپی در آب: فیزیوتراپی در آب می تواند بدون افزایش فشار بر روی کمر موجب تقویت عضلات کمر و کاهش درد شود.
- تزریق اوزون: در مواردی که درد شدید و مقاوم به درمان باشد، تززیق اوزون می تواند گیرنده های درد را بی حس و التهاب ناحیه کمری را سریعا کاهش دهد.
- جراحی: زمانی که تمام درمان ها جواب نداده و بیمار درد و بی حسی در باسن و پا دارد، ازجراحی دیسککتومی برای برداشتن ضائده های تخریب شده استفاده می کند.
آناتومی ستون مهره 4 و 5
ستون مهره از 5 بخش ساخته شده است. آسیب هر یک از آنها با علائم متفاوتی همراه است. مهره L4 و L5 به ترتیب مهره های چهارم و پنجم در ستون فقرات کمر هستند. این بخش از ستون فقرات از قسمت بالایی بدن حمایت کرده و اجازه حرکت تنه در جهات مختلف را می دهد. به همین دلیل معمولا در مقایسه با سایر بخش های کمری مستعد ایجاد تغییرات دژنراتیو و یا درد است.
هر مهره از یک بدنه و یک حفره تشکیل شده است؛ حفره خود از سه بخش استخوانی که یکی در مرکز و دو تا در طرفین قرار دارد تشکیل شده است. استخوانی که خارهای استخوانی مهره را به هم وصل می کند لامینا نام دارد. لامینا درواقع بین حفره و خار استخوانی مهره قرار دارد. این استخوان در جراحی لامینکتومی برداشته می شود تا فشار از روی مهره برداشته شود.
علت بیرون زدگی مهره 4 و 5 کمر
یکی از اصلی ترین دلایل بروز مشکلات دیسک کمر در مهره 4 و 5 تحلیل دیسک ناشی از فرسایش تدریجی و طبیعی مرتبط با افزایش سن است. به این معنا که با افزایش سن، دیسک ها انعطاف پذیری خود را از دست می دهند و احتمال پارگی و شکستگی در آنها افزایش می یابد. همچنین عامل دوم در بروز مشکل در دیسک های پایینی کمر اشتباه در بلند کردن اجسام است. استفاده از عضلات کمر به جای عضلات پا در هنگام بلند کردن اجسام باعث ایجاد فشار زیادی به دیسک های پایینی کمر و درنهایت آسیب دیدگی آن می شود.
انواع مشکلات دیسک کمر L4 و L5
به طور کلی مشکلات شایعی که در این بخش از دیسک کمر ممکن است ایجاد شود شامل موارد زیر است:
- مشکلات مفصل فاست: این بخش از کمر به دلیل بالا بودن تحرک مستعد اختلالات مرتبط با مفصل فاست مانند استئوآرتریت، تشکیل کیست سینوویال و بی ثباتی فاست است.
- مشکلات دیسک: دژنراسیون دیسک یک عارضه گسترده در بخش مهره 4 و 5 کمری است. عامل اصلی این مشکلات فشار بیش از حد به این دیسک و تحرک ناکافی در بخش پایینی آن ناشی می شود. دژنراسیون دیسک می تواند شامل تغییر ارتفاع دیسک به لوردوز ستون فقرات آسیب می رساند. همچنین انحطاط یا آسیب باعث فتق دیسک بین مهره 4 و 5 می شود.
- اسپوندیلولیز: Pars interarticularis بخش استخوانی کوچک (قوس مهره) در مهره است که به دلیل فشار زیاد دچار شکستگی می شود که ممکن است در یک یا هر دو طرف اتفاق بیفتد. این شکستگی در مهره چهارم و پنجم به دلیل تحمل فشار زیاد محتمل تر است.
- اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو: این عارضه به تغییرات مفصل فاست ناشی از افزایش سن مربوط می شود. این تغییرات شرایط را برای لغزش مهره L4 روی L5 فراهم می کند. در این بیماری مهره ها به سمت هم حرکت می کنند. این عارضه می تواند باعث اسپوندیلولیز شود.
- تنگی کانال نخاعی: تنگی کانال نخاعی به باریک شدن دهانه طناب نخاعی در ستون فقرات می شود که منجر به فشرده شدن ریشه های عصبی در این ناحیه شده و درد و ناراحتی زیادی بدنبال دارد.
جراحی دیسک کمر مهره 4 و 5
درحالیکه اکثر بیماران مبتلا به دیسک مهره 4 و 5 به درمانهای محافظه کارانه پاسخ می دهند، اما در درصد پایینی از بیماران درمان جراحی آخرین گزینه است. به دلیل اینکه عمل دیسک کمر خطرناک است تنها در مواقعی بیمار به سندروم دم اسبی دچار شود یا نقص شدیدی در عصب ها ایجاد شود و یا دردی که بیش از 4 تا 6 هفته ادامه یابد احتمال لزوم جراحی افزایش می یابد. دو روش برای جراحی دیسک کمر مهره 4 و 5 وجود دارد.
- تزریق بلوکی: منجر به کاهش فشار بر روی ریشه های عصبی می شود.
- عمل پانکچر: در این روش مایع موجود در دیسک به کمک لیزر، پلاسمای سرد یا امواج الکترومغناطیس تبخیر شده و از این طریق فشار درون هسته و درنتیجه دیسک برآمده وضعیت بهتری پیدا می کند.
ورزش مخصوص دیسک کمر مهره 4 و 5
ورزش فلکشن از تکنیک هایی است که به منظور اصلاح پاسچر، ریلکس کردن ماهیچه ها، افزایش توان، کشش و افزایش لوردوز استفاده می شود. ورزش مکنزی نیز یکی دیگر از مفیدترین این ورزش ها است. این ورزشها شامل:
پلویک تیلت (pelvic tilt)
- به پشت دراز بکشید و دستان خود را در کنار خود قرار دهید و زانوهایتان را خم کنید
- عضلات زیر شکم خود را طوری سفت کنید که قوس کمر به کف زمین برخورد کند.
حرکت یک زانو به شکم (single knee to chest)
- روی زمین دراز بکشید.
- یک پا را صاف کرده و پای دیگر را خم کنید و به سمت قفسه سینه حرکت دهید.
حرکت دو زانو همزمان به شکم (Double knee to chest)
- به پشت دراز بکشید.
- دست ها را دور هر دو زانو قفل کنید
- هر دو زانو را همزمان به سمت سینه خود بیاورید.
چرخش کمر (lumber flexion with rotation)
- به پشت دراز بکشید و دستان خود را در کنار خود قرار دهید
- سپس زانوهای خود را خم کنید.
- سپس در حالیکه دستان خود را باز کردید پاها را همزمان به یک طرف خم کنید درحالیکه بالاتنه سر جای خود ثابت است.
کشش کمر از روی صندلی (seeted lumber flexion)
- روی یک صندلی بنشینید
- خم شوید بطوریکه کششی را در عضلات کمر احساس کنید
کشش دست تا زمین (standing lumber flexion)
- پاها را به عرض شانه باز کنید.
- خم شوید طوریکه دست ها تا جای ممکن به زمین نزدیک شود
دراز و نشست و نیمه (partial sit up)
- به پشت دراز بکشید و زانوهایتان را خم کنید.
- با استفاده از عضلات شکم سعی کنید بالاتنه خود را حرکت دهید.
- بالاتنه را پیش از آنکه به زانوها برسید رها کنید و به ارامی به وضعیت دراز کش بازگردید.
دراز و نشست قطری نیمه (partioal diagonal sit up)
- مطابق با تمرین پیش عمل کنید با این تفاوت که در هنگام بالا آوردن بالاتنه سعی کنید یک شانه بالاتر از دیگری قرار بگیرد.
پرسش و پاسخ
1.علائم دیسک کمر مهره 4 و 5 چیست؟
درد شست پا – درد روی ساق پا – درد پشت ران – درد کف پا
2.علت دیسک کمر مهره 4 و 5 چیست؟
اشتباه در بلند کردن اجسام – ورزش سنگین – افزایش سن – نشستن طولانی – داشتن وضعیت بدن نامناسب – اضافه وزن
3.ورزش دیسک کمر مهره 4 و 5 کدامند؟
ورزش دیسک کمر مهره 4 و 5 شامل ورزش فلکشن که به منظور اصلاح پاسچر، ریلکس کردن ماهیچه ها، افزایش توان، کشش و افزایش لوردوز استفاده می شود. ورزش مکنزی نیز یکی دیگر از مفیدترین این ورزش ها است.
