دیسک کمر (herniated disk) چیست؟ علائم، علل و درمان فتق دیسک

ستون فقرات از 33 مهره تشکیل شده است که فضای بین آنها با بالشتک هایی به نام دیسک پر شده است؛ دیسک‌ها که انعطاف‌پذیری ستون فقرات را میسر می‌کنند بر اثر صوانح و یا تحلیل ناشی از پیری کوچک شده و از کارایی آنها کاسته می‌شود. تحلیل دیسک کمر اختلال به مرور منجر به کمر درد در قسمت پایین کمر می‌شود. درد کمر در برخی مواقع ممکن است در پاها نیز احساس شود که در این حالت به آن رادیکولوپاتی radiculopathy گفته می شود. در موارد نادر فتق دیسک می تواند منجر به سندرم دم اسبی شود که نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد.

دیسک کمر چیست؟

ستون مهره یا ستون فقرات از 33 مهره تشکیل شده است که توسط دیسک های اسفنجی از هم جدا شده اند. ستون فقرات به 4 ناحیه تقسیم می شود:

• ستون فقرات گردنی: 7 مهره اول که در گردن قرار دارند
• ستون فقرات سینه ای: 12 مهره بعدی که در ناحیه قفسه سینه قرار دارند
• ستون فقرات کمری: 5 مهره بعدی که در قسمت پایین کمر قرار دارند که دیسک کمر در آن جا رخ می دهد.
• ستون فقرات خاجی: پایین ترین 5 مهره، که در زیر کمر قرار دارد، همچنین شامل 4 مهره است که استخوان دنبالچه استخوان ساکروم (دنباله) را تشکیل می دهند.

دیسک‌های اسفنجی که بین مهره‌ها قرار دارند باعث می‌شوند مهره‌ها حرکت نرم و انعطاف پذیری داشته باشند. دیسک‌ها همچنین از سایش استخوانها بر روی یکدیگر جلوگیری می‌کنند. داخل دیسک‌ها مایعی ژلاتینی وجود دارد که در صورت پارگی و بیرون ریختن آن و یا کم آب شدن تدریجی ارتفاع دیسک کاهش یافته و موجبات سایش مهره‌ها بر روی یکدیگر را فرآهم می‌کند. از سوی دیگر پارگی دیواره دیسک و خروج مایع از آن و یا بیرون زدگی دیسک به اعصاب نخاعی فشار وارد می‌کند که درنتیجه آن فرد دچار درد دیسک کمر می‌شود.

درد خفیف و شدید دیسک کمر در اغلب موارد با استراحت و تغییر سبک زندگی درمان می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد حدود 90 درصد از بیماران درگیر با دیسک کمر بدون مداخلات دارویی و در کمتر از 6 ماه بهبود می‌یابند.

انواع مشکلات دیسک کمر

• برآمدگی دیسک کمر: با افزایش سن، دیسک بین مهره ای ممکن است مایع خود را از دست داده و خشک شود. با این اتفاق، دیسک به مرور فشرده می شود و کارایی خود را که دریافت شوک ها است از دست می‌دهد. هر دیسک شامل یک حلقه بیرونی و هسته ژله ای ساخته شده است. زمانیکه هسته به حلقه فشار وارد می‌کند برآمدگی دیسک اتفاق می‌افتد.
• دیسک دژنراتیو یا دیسک دهیدراته: با افزایش سن دیسک‌ها آب خود را از دست داده و به دنبال آن دچار از دست دادن انعطاف پذیری می‌شوند. وقتی دیسک ها کم آب می شوند بین مهره های ستون فقرات فرسایش اتفاق خواهد افتاد.
• پارگی یا فتق دیسک کمر: اگر فشار مایع ژله ای ادامه پیدا کند روی بافت غضروفی شکاف ایجاد می‌کند و باعث می‌شود مایع به بیرون از دیسک نشت کند. این وضعیت به فتق دیسک کمر و یا پارگی دیسک کمر معروف است، که می تواند باعث درد، ضعف و بی حسی شود.
  بیشتر فتق‌های دیسک در قسمت تحتانی ستون فقرات کمری، به‌ویژه بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری و بین مهره پنجم کمری و مهره اول خاجی اتفاق می‌افتد.
• بیرون زدگی دیسک: بیرون زدگی دیسک با فتق دیسک متفاوت است. در بیماری بیرون زدگی دیسک لایه بیرونی دیسک دچار پارگی نشده است بلکه دیسک از ناحیه خود جدا شده و بیرون زده می شود بدون اینکه مواد داخل آن به بیرون نشت پیدا کند.
• فشردگی عصبی (سیاتیک): سیاتیک نام بزرگترین عصب در بدن است که از انتهای ستون فقرات شروع شده و تا ساق پا ادامه پیدا می‌کند. سیاتیک خود بیماری نیست بلکه نشانه ای از بیماری دیگر است. سیاتیک می تواند ناشی از فتق دیسک، سر خوردکی دیسک (اسپوندیلولیستزی)، تنگی کانال نخاعی و دیسک دژنراتیو باشد. در این مطلب بیشتر در مورد کمر درد سیاتیک بخوانید.

امکان بروز دیسک کمر در بین همه مهره های کمری وجود دارد اما مهره 4 و 5 که در پایین ترین بخش ستون فقرات قرار گرفته اند بیشتر از سایر دیسک‌ها تحت فشار قرار دارند. به همین دلیل پارگی دیسک مهره 4 و 5 بسیار رایج تر از سایر انواع دیسک‌ها است. در مقاله بیرون زدگی دیسک مهره 4 و 5 به طور کامل به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

بیشتر بخوانید: خطرناک ترین دیسک کمر

بیشتر بخوانید: یکی از روش‌های درمان خانگی کمر درد استفاده از کمربند پلاتینر است که با بهره گیری از تکنولوژی که با شبیه سازی فیزیوتراپی به تسکین درد کمر کمک می‌کند. برای آشنایی بیشتر و خرید پلاتینر کلیک کنید.

علت بیماری دیسک کمر چیست؟

دیسک کمر بدنبال تغییر در ساختار طبیعی دیسک بین مهره‌ها ایجاد می شود. اما چرا در ساختار طبیعی دیسک ها تغییر ایجاد می شود؟

• سن: با افزایش سن دیسک های بین مهره‌‌ای آب خود را از دست می‌دهند و خشک و غیرقابل انعطاف می‌شوند و مقدمات دیسک کمر را فراهم میکند.
• چاقی شکمی: چاقی به خصوص چاقی شکمی فشار مضاعفی بر دیسک‌ها وارد می‌کند.
• صدمات: تصادفات و زمین خوردن می‌تواند بر شکل و قرارگیری دیسک کمر تأثیر بگذارد.
• وراثت: افراد خاصی ممکن است در برابر مشکلات دیسک آسیب پذیرتر باشند و در نتیجه ممکن است در چندین نقطه در امتداد ستون فقرات دچار فتق دیسک شوند. تحقیقات نشان داده است که استعداد فتق دیسک ممکن است در خانواده هایی با چندین عضو مبتلا وجود داشته باشد.

گاهی بیماران نمی‌توانند دلیل خاصی برای دیسک کمر خود ذکر کنند. در برخی مواقع استفاده اشتباه از ماهیچه های کمر به جای پا و در هنگام بلند کردن اجسام سنگین منجر به آسیب به مهره‌های کمر می‌شود.

بیشتر بخوانید: در این مطلب در مورد درد دیسک کمر به کجا می زند ؟

علائم بیماری دیسک کمر؛ درد کمر، گزگز پا، ضعف عضلانی

علائم بیماری دیسک کمر بسته به محل فتق دیسک و اینکه چه ریشه عصبی به آن فشار می آورد و همچنین پاسخ بدن بیمار به درد متفاوت است. اگر مبتلا به دیسک کمر باشید ممکن است علائمی مشابه با موارد زیر تجربه کنید:

• کمر درد که با حرکت، سرفه، عطسه یا ایستادن برای مدت طولانی بدتر شود
• کمر دردی که از ناحیه کمر به یک یا هر دو پا منتقل شود (سیاتیک)
• اسپاسم (گرفتگی) عضلات پشت
• دردی مشابه با شوک الکتریکی که گاه و بی گاه و در وضعیت‌های مختلف ایجاد می‌شود
• عدم توانایی یا کاهش توانایی در بلند کردن اجسام، خم کردن یا تغییر جهت دادن به کمر
• ضعف عضلانی در پاها
• بی حسی در پا
• تغییرات در عملکرد مثانه یا روده

درد کمر و یا احساس بی حسی در ناحیه پا از علائم رایج دیسک کمر هستند، اما بی اختیاری ادرار و مدفوع جزء علائم دیسک کمر پیشرفته هستند. علائم شدید دیسک کمر خطر فلج دائمی دارند. به همین دلیل در صورت مشاهده در سریعترین زمان به پزشک مراجعه کنید.

بیشتر بخوانید: خرید زانوبند زاپیامکس

درد دیسک کمر به کجا می‌زند؟

با خروج مایع درون دیسک و نشت و برخورد آن به عصب نخاعی ممکن است دردی را در قسمت پا و کمر احساس کنید. البته اگر بتازگی دچار درد کمر و بدنبال آن درد در پاهایتان شده‌اید نگران نباشید. در اغلب موارد افراد داردای دردهای خفیف با استراحت و تغییر سبک زندگی به زندگی عادی باز می‌گردند. اما در موارد شدید درمانهای دارویی، تزریق دیسک کمر، فیزیوتراپی و ورزش و حتی در موارد شدیدتر عمل جراحی دیسک کمر تجویز می‌شود.

بیشتر بخوانید: درمان سنتی دیسک کمر

دیسک کمر مهره 4 و 5 چیست؟

دیسک کمر مهره 4 و 5 نوعی از بیماری دیسک کمر است که در انتهایی ترین بخش ستون فقرات کمری یعنی مهره 4 و 5 بوجود می آید. این بخش از ستون فقرات بار زیادی را در طول روز تحمل می کند و بدین ترتیب بیشتر در معرض آسیب دیدگی قرار دارد. نشستن به مدت طولانی، بلند کردن اجسام سنگین، ورزش های سخت و انجام دادن حرکات اشتباه همگی از رایج ترین علل دسک کمر مهره 4 و 5 هستند. برای آشنایی بیشتر با دیسک کمر مهره 4 و 5 و علائم و علت های رایج آن این مطلب را مطالعه کنید.

بیماری دیسک کمر چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک علاوه بر معاینه بالینی از روش‌های زیر برای تشخیص دقیق‌تر استفاده می‌کند:

• ام آر آی (MRI). اسکن می‌تواند تصویر دقیقی از بافت بین مهره‌ای و ارتباط آن با ساختار عصبی در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
• سی تی اسکن: در این روش از اشعه ایکس برای تشخیص آسیبهای کمر استفاده می‌شود. همچنین تصاویر دریافتی از روش سی تی اسکن به این دلیل که توسط کامپیوتر به نمایی چند مقطعی تبدیل میشود از دقت بالایی برخوردار است.
• میلوگرام: در این روش رنگ به داخل نواحی مورد نظر تزریق شده تا در تصویربرداری جزئیات بیشتری مشخص شود. این تصاویر رادیوگرافی و سی تی اسکن را بهبود می بخشد. تکنسین‌ها رنگ کنتراست را به ستون فقرات تزریق می‌کنند و اجازه می‌دهند هرگونه فشرده‌سازی ستون فقرات و عصب در سایر معاینات دیده شود.
• اشعه ایکس : این تکنیک تصویربرداری استخوان های شکسته و مهره های آسیب دیده را شناسایی می کند. همچنین می تواند انحرافات یا شکستگی های ساختاری و مهره ای را نشان دهد.
• اولتراسوند (سونوگرافی) : این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تصویربرداری از داخل بدن استفاده می کند. این آزمایش می تواند پارگی رباط، ماهیچه و تاندون را نشان دهد.
• آزمایش خون : غربالگری ها می توانند عفونت ستون فقرات، التهاب و آرتریت را شناسایی کنند.

بیشتر بخوانید: در این مطلب در مورد قرص تیزانیدین برای دیسک کمر و عوارض و فواید آن بیشتر بخوانید.

رایج ترین تصویربرداری برای بررسی اختلالات دیسک کمر ام آر آی MRI است. اشعه ایکس ساده از ناحیه آسیب دیده اغلب برای تکمیل ارزیابی مهره اضافه می شود اما در نظر داشته باشید که فتق دیسک در اشعه ایکس ساده قابل مشاهده نیست.

بیماری دیسک کمر چگونه درمان می شود؟

به طور کلی پزشک در درمان دیسک کمر در ابتدا روش‌های کم تهاجمی و کم ریسک تری را توصیه می‌کند و در صورت عدم حصول نتیجه دلخواه درمان‌های پیچیده‌تری در پیش گرفته می‌شود. یکی از ساده‌ترین و در دسترس ترین درمان دیسک کمر استفاده از داروهای ضدالتهاب و مسکن ها هستند. مصرف این داروها سبب می‌شود التهاب کاهش یافته و فرد احساس بهبودی داشته باشد. همچنین درمان دستی، فیزیوتراپی، آب درمانی و انواع تزریق دیسک کمر مثل ازون تراپی از دیگر روش های رایج درمان دیسک کمر هستند. در انتها نیز اگر بیمار به هیچ یک از درمانها پاسخ نداد انواع جراحی دیسک کمر تجویز می‌شود.

بیشتر بخوانید: دیسک کمر در جوانی

درمان دیسک کمر مرحله اول

کمردردهایی که کمتر از 12 هفته از شروع آن می‌گذرد ممکن است خیلی جدی نباشد و با تجویز دارویی درمان شود. این درمان ها احتمالاً شامل داروهای غیراستروئیدی و داروهای ضدالتهاب هستند. در موارد جدی تر پزشک معالج ممکن است چند جلسه فیزیوتراپی نیز برای کاهش درد توصیه کند.

بیشتر بخوانید: در این مطلب با درد پایین کمر و روش‌های درمان آن آشنا شوید.

مرحله دوم درمان دیسک کمر

وقتی درد کمر مزمن شد باید علائم درد را جدی بگیرید چراکه احتمال دارد دچار آسیب‌های دیسک کمر شده باشید. در چنین شرایطی مراجعه به پزشک متخصص ارتوپد توصیه می‌شود. جراحان ارتوپد اختلالات استخوان ها، مفاصل، ماهیچه ها، رباط ها و تاندون ها را با استفاده از انواع روش‌های تصویربرداری تشخیص خواهند داد.

بیشتر بخوانید: نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر چگونه است؟

درمان های غیر جراحی دیسک کمر

جراحان ارتوپد اصولاً درمان‌های غیرجراحی دیسک کمر را در اولویت قرار میدهند. این درمان‌ها شامل موارد زیر است:

• درمان های بلوک عصبی : در درمان بلوک عصبی داروهای بی حس کننده موضعی مانند سم بوتولینوم (بوتاکس) یا داروهای استروئیدی به داخل بافت انجام می شود. این درمان یک روش موقت و فوری برای مدیریت درد استفاده می‌شود. درمان دیسک کمر به کمک آمپول یک راهکار سریع برای کاهش درد است. در مقاله آمپول دیسک کمر به بررسی کامل بهترین آمپول های کمر درد مثل آمپول دیکنوفلاک برای کمر درد، دگزامتازون، شل کننده عضلات و موارد دیگر پرداختیم.
• تزریق استروئید اپیدورال (ESI) : جراحان ارتوپد از این گزینه درمانی کوتاه مدت برای تسکین کمردرد مرتبط با سیاتیک استفاده می کنند. در این روش درمان دیسک کمر کورتیزون که یک استروئید طبیعی در بدن است به بافت اپیدورال ستون فقرات تزریق می‌شود. تزریق استروئید اغلب در درمان کمردرهای عصبی استفاده می‌شود.
• تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) :تنس دستگاه تولیدکننده جریان الکتریکی با ولتاژ پایین است که در درمان دییسک کمر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: تشخیص دیسک کمر

درمان جراحی دیسک کمر

درمان جراحی دیسک کمر دوره نقاهت طولانی داشته و با ریسک همراه است به همین دلیل به عنوان آخرین گزینه در درمان دیسک کمر استفاده می‌شود. جراحی‌های رایج دیسک کمر عبارتند از:

• ورتبروپلاستی: این روش برای درمان شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان و ضایعات ناشی از تومورهای مهره‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش آکریلیک سیمان در ناحیه شکستگی تزیق می‌شود.
• کیفوپلاستی : روش درمان درد کمر کیفوپلاستی بسیار به روش ورتبروپلاستی شباهت دارد. این روش برای درمان شکستگی‌های استخوانی که منجر به فشرده سازی عصبی نشده‌اند به کار می‌رود. در این روش ارتفاع ستون مهره‌ها و به طور کلی ساختار بیومکانیک مهره‌ها اصلاح می‌شود.
• رفع فشار ستون فقرات (لامینکتومی) : این عمل با گشاد کردن کانال نخاعی همراه است. در این روش هرگونه خار استخوانی و بخش هایی از دیواره مهره ها (لامینا) را از بین می برند و از این طریق به رفع فشار فشار ستون فقرات کمک می‌کنند.

• همجوشی ستون فقرات (فیوژن) : در عمل فیوژن از پچ‌هایی برای اتصال ستون فقرات استفاده می‌شود در این روش همچنین فاصله بین مهره‌ها هم پر می‌شود و وقتی استخوان بهبود می‌یابد دیگر فضایی بین مهره‌ها برای انعطاف پذیری وجود نخواهد داشت.

بیشتر بخوانید: سندروم دم اسبی

• دیسککتومی یا میکرودیسککتومی : این عمل فتق دیسک را که بر روی اعصاب ستون فقرات فشار می‌آورد حذف می‌کند. در طول میکرودیسککتومی، پزشکان با استفاده از یک برش کوچک پشت، فتق دیسک را از بین می برند. لامینکتومی و دیسککتومی معمولا با هم انجام می شود.
• فورامینوتومی : دیسک های برآمده می توانند طناب نخاعی را باریک کنند. این التهاب باعث درد، بی حسی و ضعف اندام می شود. پزشکان سوراخ استخوانی (فورامن) را که در آن ریشه عصبی از کانال نخاعی خارج می‌شود، برای کاهش فشار باز می‌کنند.
• درمان الکتروترمال داخل دیسکال (IDET) : شامل وارد کردن یک سوزن از طریق کاتتر به دیسک و گرم کردن آن است. این کار دیواره دیسک را ضخیم تر می کند و برآمدگی دیسک داخلی و تحریک عصب را کاهش می دهد.
• نوکلئوپلاستی یا رفع فشار دیسک پلاسما (PPD) : جراحان ارتوپد از فرکانس رادیویی برای درمان فتق دیسک استفاده می کند. لیزر پلاسما به داخل ناحیه نفوذ می‌کند و ضمن تبخیر دیسک آسیب دیده فشار عصبی و التهاب را کاهش می دهد.
• عصب کشی با فرکانس رادیویی : در این روش به منظور کاهش درد کمر عصب ناحیه به طور موقت قطع می‌شود. البته تخریب این عصب به هیچ وجه در عملکرد عضلات تأثیری نخواهد داشت.

جراحی دیسک کمر در برخی مواقع تنها راهکار برای رهایی از درد کمر محسوب می‌شود. اما با این حال بسیاری از افراد از اینکه زیر بار عمل دیسک کمر بروند شانه خالی می‌کنند. اما آیا عمل دیسک کمر خطرناک است؟ برای پاسخ به این سؤال در مقاله‌ای به بررسی دقیق‌تر این موضوع پرداختیم.

درمان قطعی دیسک کمر؛ از مسکن تا جراحی دیسک کمر

طبق تحقیقات گزارش شده در وب سایت هلث هاروارد نشان می‌دهد 90 درصد موارد گزارش شده دیسک کمر پس از 6 ماه بدون مداخله پزشکی درمان می‌شوند. ولی پیشرفت‌های زیادی در درمان قطعی دیسک کمر تاکنون صورت گرفته است. در مرحله اول درمان قطعی دیسک کمر درمانهای دارویی، استراحت، فیزیوتراپی، ورزش، هیدروتراپی، تزریق اپیدورال و کایروپراکتیک است. اگر با وجود همه درمان قطعی دیسک کمر ارائه شده باز هم بهبودی حاصل نشد درمانهای تهاجمی تری تجویز می‌شود.

کلام آخر

دیسک کمر یکی از انواع ناهنجاری‌های ایجاد شده در ناحیه ستون فقرات است که انجام فعالیت روزمره را برای بیمار دشوار می‌کند. علائم دیسک کمر شامل درد شدید در ناحیه کمر، درد تیر کشنده در ناحیه باسن و پا، گزگز و مورمور شدن پاها و نشیمنگاه و در مراحل شدید عدم کنترل مثانه است. درمان دیسک کمر در دو حالت درمان خانگی دیسک کمر، درمان ورزشی، فیزیوتراپی دیسک کمر، دارو کمر درد و جراحی کمر است. جراحی کمر نیز خود شامل جراحی بسته مثل دیسکوژل، اوزون تراپی، پی آر پی کمر و عمل دیسک کمر با لیزر است. درمان به روش جراحی باز در موارد معدود و پیشرفته انجام می‌شود.

منبع:

https://orthosportsmed.com/2513-2/

سوالات رایج:

1.آیا دیسک کمر خوب می‌شود؟

بله-تحقیقات نشان می‌دهد حدود 90 درصد افرادیکه دچار دیسک کمر شده‌اند پس از گذشت 6 ماه درمان می‌شوند.

2-علائم دیسک کمر کدامند؟

درد متوسط تا شدید در ناحیه کمر- گزگز پا-عدم کنترل ادرار و مدفوع-مشکل در خم و راست کردن کمر-خواب رفتگی اندامهای تحتانی-دردی که از کمر به یک یا هر دو پا منتقل شود-دردی که مثل شوک الکتریکی در هنگام استراحت، راه رفتن و یا نشستن احساس شود- ضعف عضلات پا