پلیکا نوعی بافت در زانو است که در دوران جنینی تشکیل می شود که باید بتدریج جذب شود اما در برخی افراد این جذب به شکل ناقص اتفاق می افتد (۲۰ درصد افراد جامعه). البته سرف وجود چین پلیکا به معنای بروز درد نیست. سندروم پلیکا فقط در برخی از افراد دارای چین پلیکا اتفاق می افتد. درواقع برخی از افراد در پی انجام فعالیت هایی مثل اسکات زدن، بالا رفتن مکرر از پله و دویدن های طولانی دچار سندروم پلیکا می شوند. با حرکت کاسه زانو به جلو و عقب بافت پلیکا تحت فشار قرار می گیرد و به اصطلاح نیشگون گرفته می شود که درد زیادی ایجاد می کند. از علائم سندروم پلیکا می توان به درد کشکک زانو، تق تق زانو، قفل شدن زانو و یا آب آوردن زانو اشاره کرد. سندروم پلیکا در نوجوانان و جوانان و همچنین زنان بیشتر مشاهده می شود. مهم ترین درمان سندروم پلیکا فیزیوتراپی زانو است تا زانو انعطاف پذیری و قدرت بیشتری در برابر فشار داشته باشد. پزشک ممکن است طی عمل جراحی بخشی از بافت پلیکا را بردارد که میزان موفقیت جراحی ۸۴.۲ درصد است.
سندروم پلیکا چیست؟
سندروم پلیکا سینوویالیس به عارضه‌ای می‌گویند که در آن لایه پلیکا به دلیل استهلاک ناشی از کارکرد زیاد دچار تورم و التهاب می‌شود. برای تفهیم بیشتر لازم است بررسی کنیم که بافت پلیکا چیست؟ در اطراف بافت مفصل کپسولی به نام کپسول مفصلی وجود دارد. سطح داخلی کپسول مفصلی با لایه‌ی نازکی به نام غشای سینوویال پوشیده شده است. قسمت‌هایی از این غشا در درون فضای کپسول مفصلی چین خورده و لایه‌ی نازکی به نام پلیکا را بوجود می‌آورد.
بافت پلیکا در واقع لایه چین داری است که در مراحل اولیه رشد جنین در اطراف مفاصل تشکیل می‌شود. بافت پلیکا در حالت عادی هیچگونه عارضه یا مشکلی را ایجاد نمی‌کند و حتی در اطراف مفصل زانو نقش محافظتی دارد. این لایه در افراد ورزشکار به دلیل حرکت شدید و مکرر زانو (در ورزش‌هایی مانند: دویدن و دوچرخه سواری)، دچار التهاب و تورم می‌شود. به همین دلیل افراد دارای سندروم پلیکا در حین بالا رفتن از پله و یا انجام فعالیت‌های فیزیکی زیاد دچار زانو درد شدید می‌گردند. در بیشتر مواقع التهاب لایه پلیکا کاهش پیدا می‌کند؛ اما التهاب و تورم مکرر سبب افزایش ضخامت پلیکا شده و فرد را مستعد آسیب دیدگی شدید و دائمی می‌کند.
بیشتر بخوانید: انواع زانو درد
درخواست مشاوره رایگان
مهم‌ترین علائم سندروم پلیکا چیست؟
آسیب به لایه سینوویال عمدتاً بدون علائم شدید و مشخص است و پیامدهای بالینی کمی دارند. با این حال زمانی که بافت پلیکا دچار آسیب یا تحریک شدید می‌شود، با درد و تورم زیادی همراه خواهد است. آسیب به این لایه اغلب به دلیل موارد مختلفی مانند: ترومای بلانت، رگ به رگ شدن شدید زانو و خم کردن مکرر زانو ایجاد میگردد. در بسیاری از موارد در ابتدای آسیب برای مدت زمان کوتاهی علائم خاصی نخواهید داشت؛ اما پس از چند هفته بر اثر تحریک بیشتر این بافت (خم شدن، دویدن و با بالا رفتن از پله) دچار درد شدید در قسمت قدامی زانو خواهید شد. دردهای ناشی از این سندروم ممکن است از چند هفته تا چند ماه ادامه داشته باشد. مهم‌ترین علائم ناشی از سندروم پلیکا شامل موارد زیر است:
- تورم شدید زانو (تورم موضعی و شدید در قسمت بالای زانو و نواحی اطراف آن به دلیل التهاب پلیکا)
- قرمزی در قسمت بالایی زانو
- تق تق زانو
- درد شدید زانو پس از خم شدن، چرخیدن و یا بالا رفتن از پله‌ها
- سوزش زانو
- احساس ناپایداری و کاهش تعادل حین راه رفتن در سطوح دارای شیب و پله‌ها
- مشکل در نشستن برای مدت زمان طولانی
- درد زیاد زانو هنگام فشار دادن کشکک زانو
- قفل شدن زانو
- کاهش دامنه حرکتی زانو
- آب آوردن زانو
مهم‌ترین علل ابتلا به سندروم پلیکا چیست؟
سندروم پلیکا اغلب به دنبال تحریک و التهاب لایه پلیکا ناشی از ورزش غیر اصولی، کار سنگین، انجام فعالیت‌های تکراری و یا ابتلا به بیمارهای زمینه‌ای که بر میزان انعطاف پذیری غشای سینوویال تأثیر می‌گذارند (مانند خشکی زانو)، ایجاد می‌شود. در افراد دارای این سندروم بافت پلیکا، عضلات و مفاصل اطراف زانو ملتهب شده و به تدریج ضخیم می‌شود. چنانچه این آسیب به موقع درمان نشود با خشکی و کاهش دامنه حرکتی فرد همراه خواهند بود. سندرم پلیکا معمولاً به دلایل زیر ایجاد می شود:
- خم کردن مکرر زانو: به همین دلیل این سندروم معمولا در افرادی که دائما از پله‌ها بالا می‌روند و یا افراد کوهنورد ایجاد می‌شود.
- ضربه مستقیم: ضربه به زانو اغلب به دلیل سقوط، افتادن و یا برخورد محکم به داشبورد ایجاد می‌شود. ضربه شدید با التهاب عضلات و بافت‌های مختلف زانو از جمله لایه محافظتی پلیکا همراه است.
- حرکات تکراری زانو: فعالیت‌هایی که در آن‌ها مکرراً زانو خود را خم و راست می‌کنید به دلیل کشیدگی مکرر عضلات و سفت شدن تدریجی لایه پلیکا مسبب ایجاد سندروم پلیکا هستند.
- افزایش ناگهانی فعالیت‌ها: اگر پس از مدت زمان طولانی مجددا شروع به ورزش کردن کنید و یا ناگهان سطح تمرینات خود را بالا ببرید، ممکن است بر اثر کشیدگی سریع و بیش از حد بافت پلیکا، سبب آسیب دیدگی زانو و التهاب لایه پلیکا شوید.
- خم شدن طولانی مدت: نشستن برای مدت طولانی یا خوابیدن با زانوی خم شده منجر به التهاب زانو و ساختارهای داخل آن می‌شود.
- وجود بیماری‌های زمینه‌ای در زانو: ابتلا به مشکلات و بیماری‌هایی مانند: استئوکندریت دیسکانس، تجمع چربی در زانو، آرتریت و سینوویت ریسک ابتلا به سندروم پلیکا را افزایش می‌دهند.
- ضعف عضلانی: از آنجایی که بافت پلیکا به طور غیرمستقیم به عضلات چهارسر ران متصل می‌شود، ضعف عضلات چهار سر ران سبب افزایش فشار به بافت پلیکا و التهاب آن میگردد.
بیشتر بخوانید: کندرومالاسی پاتلا
درمان سندروم پلیکا
برای کاهش علائم ناشی از سندرم پلیکا پزشکان ابتلا تلاش میکنند که التهاب و درد ناشی از تحریک چین‌های سینوویال را کاهش دهند. اکثر افراد دارای سندورم پلیکا با یک دوره فیزیوتراپی در عرض ۸-۶ هفته بهبود می‌یابند و نیازی به جراحی ندارند. با این حال تعدادی دیگر از افراد دارای پلیکا به دلیل تورم و درد شدید تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند. موثرترین روش‌های کاهش درد در سندروم پلیکا شامل موارد زیر است:
استراحت کنید
برای کاهش درد و تورم ناشی از سندروم پلیکا باید از انجام فعالیت‌های آسیب زننده و تشدید کننده درد زانو مانند: دوچرخه سواری و دویدن اجتناب کنید. برای کاهش درد سینوویت پلیکا حداقل به مدت دو هفته در حین درمان مرخصی گرفته و در منزل استراحت کنید.
استفاده از کمپرس سرد و گرم
استفاده از کمپرس گرم سبب افزایش جریان خون و کاهش تورم و التهاب زانو می‌شود. همچنین استفاده از کمپرس سرد نیز به دلیل کاهش فعالیت گیرنده‌های مربوط به درد باعث کاهش درد میگردد. البته توجه داشته باشید کمپرس سرد و گرم را به دلیل شوک دمایی به مدت طولانی روی پوست خود قرار ندهید.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی زانو درد
مصرف داروهای ضد التهابی
مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن نیز می‌توانند به دلیل کاهش عملکرد فاکتورهای ایمنی که سبب التهاب می‌شوند، درد و تورم زانو را کاهش می‌دهد. دقت داشته باشید! به دلیل عوارض این داروها، قرص‌های ضد التهابی را باید زیر نظر پزشک و در مدت زمان مشخص مصرف کنید.
انجام تمرین‌های فیزیوتراپی
بهترین پیشنهاد برای کاهش درد افراد دارای سندورم پلیکا انجام تمرین‌های فیزیوتراپی زانو است. موثرترین روش‌های فیزیوتراپی شامل: تحریک الکتریکی (استفاده از الکترود با جریان ضعیف برای افزایش جریان خون و تحریک عضلات)، اولتراسوند (استفاده از امواج اولتراسوند برای افزایش انعطاف زانو)، انجام تمرین‌های کششی عضلات چهار سر ران (از طریق تمرین پرس پا) و کشش عضلات پشت ران (تمرین بالا بردن زانو برای افزایش انقباض عضلات پشت زانو) است.
انجام تمرینات کششی
ابتلا به سندروم پلیکا با کاهش انعطاف عضلات زانو همراه است. یکی از بهترین راههای کاهش درد و ناتوانی در این افراد انجام ورزش‌های کششی است. برای انجام تمرین کششی پاشنه پا خود را روی یک صندلی بگذارید و سعی کنید انگشتان پا را با کمک دستانتان به آرامی به سمت بالا بکشید. همچنین می‌توانید در کنار صندلی بایستید و مچ یکی از پاهای خود را با دستانتان به سمت بالا بکشید.
تزریق کورتیکواستروئید
اگر درد زانو سبب ناتوانی شما در راه رفتن شود، احتمالا پزشک‌تان برای کاهش درد و التهاب یک دوز استروئید را در مفصل اطراف پلیکا سینوویال تزریق خواهد کرد. این روش سبب کاهش درد و افزایش انعطاف زانوهای شما می‌شود. این تزریق‌ها نباید به به مدت طولانی و به عنوان روش اصلی کاهش علائم سندروم قلمداد شوند؛ زیرا فقط به طور موقت سبب کاهش درد می‌گردند.
بیشتر بخوانید: ورزش زانو درد
استفاده از زانوبند طبی
یکی دیگر از روش‌های موثر برای کاهش زانو درد در هنگام راه رفتن، بالا رفتن از پله و حتی ورزش کردن، استفاده از زانو بندهای طبی است. یکی از بهترین زانو بندهای طبی، زانوبند زاپیامکس است این زانو بند به دلیل استفاده از تکنولوژی‌های جدید و گرم کردن نسبی موضع آسیب دیده سبب کاهش سریع درد و توانمندی افراد دارای سندروم پلیکا می‌شود.
پرسش و پاسخ در مورد سندروم پلیکا
۱.آیا سندروم پلیکا خوب می شود؟
در بسیاری از شرایط می توان سندروم پلیکا را با درمانهای غیرتهاجمی درمان کرد.
۲.چه کارهایی باعث تشدید سندروم پلیکا می شود؟
انجام برخی از حرکات ورزشی مثل اسکات زدن باعث بدتر شدن سندروم پلیکا می شود.
۳.چه ورزش هایی برای سندروم پلیکا خوب است؟
ورزش هایی که منجر به کشش همسترینگ و تقویت عضلات پهار سر ران می شود.
۴.آیا سندروم پلیکا دائمی است؟
پلیکا یک عارضه دائمی است که می توان علائم آن را با درمانهای بدون جراحی تسکین داد.
۵.اگر سندروم پلیکا درمان نشود چه می شود؟
در صورت عدم درمان سندروم پلیکا غضروف زانو به تدریج از بین می رود.
۶.آیا دوچرخه سواری برای سندروم پلیکا مضر است؟
بله، امکان دارد حرکت مکرر زانو سبب تشدید این سندروم شود.